Першая справа Мэгрэ (на белорусском языке)

      У Мэгрэ, якому нiколi не даводзiлася сустракацца з Бобам, ужо складвалася выразнае ўяўленне пра яго характар i нават пра аблiчча.
      "Па-другое, я не маю анiякага жадання прадаваць сваё iмя, якое няцяжка мне насiць i самому".
      Бо калi ў раёне плошчы Тэрн i на бегавых дарожках скачак сёй-той i называў яго графам, то большасць з iх была пераканана, што гэта проста мянушка, i яны не мелi нават ўяўлення пра яго сапраўднае прозвiшча.
      Як паводзiла Элiза Жандро? Ускiпела, нагадала пра свой гонар? А брат? Прыйшоў у ярасць?
      "А вы ўвогуле заткнiцеся! Дарэчы, зараз я раскажу вашай сястры, што за камбiнацыю вы прыдумалi".
      Ён меў час на гэта? Цi Рышар адразу кiнуўся на яго?
      Сотнi тысяч людзей, якiя пiлi каву "Бальтазар" i, як мадам Мэгрэ, наклейвалi ў альбомы малюнкi разнастайных кветак, не маглi i ўявiць сабе, што iх ранiшняя фiлiжанка кавы аказалася стаўкай у бойцы ў адным з пакояў асабняка на вулiцы Шапталь.
      У подлай бойцы, якую, можа, падцiкоўваў за дзвярыма лёкай.
      Мужчыны, вiдаць, кiнулiся адзiн на аднаго з кулакамi. Магчыма, абодва пападалi.
      Цi быў узброены Рышар Жандро? Ён, несумненна, здольны нанесцi ўдар спатайка.
      - Па-мойму, стрэлiла шлюшка. Не са зла. Яна проста ашалела. Iнакш бы яна не кiнулася ў роспачы да акна i не стала б клiкаць на помач. А можа, акно было расчынена i раней? Прызнацца, я не заўважыў... Цi бачыце, мне здаецца, яна ў рэшце рэшт па-сапраўднаму падлюбоньвалася да Боба. Па ўсiм вiдаць, што так. Пачатак паклалi яе iнтарэсы. Але ён быў гэткi непадобны да марожаных судакоў, якiя звычайна акружалi яе... Мне здаецца, што, калi яна пабачыла, што Боб бярэ верх цi што брат зрабiў спробу нанесцi ёй подлы ўдар у спiну, яна проста ашалела. I стрэлiла. На няшчасце, яна не ўмела цэлiцца. I патрапiла ў Боба, ды яшчэ ў самае сэрца... А што, калi нам заказаць яшчэ пляшачку? Яно ж зусiм лёгкае, гэта вiнцо. Вось так, прыяцель Жуль!
      Калi я ўбачыў, як нейкi дзiвак стаў ламацца ў дзверы, каб яго ўпусцiлi, я змыўся, потым зноў вярнуўся, але ўсё было ўжо цiха. Я палiчыў за лепшае даць драпака. Потым мы з Люсiль сталi раiцца, што рабiць. Мы ўвесь час спадзявалiся, што Боб вернецца, цi што хоць даведаемся, што ён у бальнiцы. Урэшце я адправiўся да Жандро ў офiс. Вось адкуль я i ведаю, як выглядае стары. Хiба было б лепей, калi б з гэтага нiхто не пакарыстаўся?
      Ён раскашэлiўся амаль адразу ж, так што я нават пашкадваў, што не запатрабаваў сто тысяч замест паўсотнi. Мярзотнiкi! Вы звалiлiся нам на галаву якраз у той момант, калi мы збiралiся змыцца. Пагадзiцеся, было б занадта па-дурному дапусцiцца да таго, каб нас накрылi.
      Ваша здароўе, старына!
      Яны ўсё ўладкавалi як нельга лепей для сябе. Я пачынаю ўжо трошкi звыкаць з гэтай думкай. Але мяне проста верне, калi я сустракаю на вулiцы iх выязны экiпаж, дзе на конях такая шыкоўная збруя, а возны з такой пыхай красуецца на козлах!..
      - Гаспадар! Кавы нам, толькi не "Бальтазар".
      Прыйшлося, аднак, выпiць менавiта бальтазараўскую, таму што iншай у доме проста не знайшлося.
      - Якое паскудства! - вылаяўся Дэдэ праз зубы. Адно шчасце, што можна зашыцца ў вёску.
      - З Люсiль?
      - Яна нiбыта не супраць. У нас ёсць пяцьдзесят тысяч, цi каля гэтага. Я заўсёды марыў адкрыць "бiстро" на беразе ракi, такое, да прыкладу, як гэта, i дзе клiенты будуць мае дружкi-таварышы. Але даволi цяжка знайсцi такую мясцiну, таму што трэба, каб яна была не дужа далёка ад iпадрома. Заўтра пашвэндаюся ў ваколiцах Мэзон-Лафiта. Якраз там я прыстроiў Люсiль.
      Ён раптам збянтэжыўся i паспешлiва дадаў:
      - Не думайце, аднак, што мы адразу ж зажывём як нявiнныя анёлачкi?!
      * * *
      Так прайшоў цэлы тыдзень. Кожнай ранiцы Мэгрэ па званку заходзiў у кабiнет камiсара i падаваў яму дзённы рапарт. Кожнай ранiцы Лё Брэ памыкаўся нешта сказаць, але так i не рашаўся, адварочваўся.
      Яны не заводзiлi нiякiх iншых размоў, апрача службовых. Мэгрэ пасур'ёзнеў, рухi яго сталi больш спакойныя, хоць ён яшчэ i не атлусцеў. Ён нават перастаў усмiхацца i выдатна ўсведамляў, што быў жывым дакорам для Лё Брэ.
      - Скажыце, даражэнькi...
      Гэта было на пачатку мая.
      - ...калi ў вас экзамены?
      Экзамены па таму самаму прадмету, якi ён вывучаў у тую ноч, калi флейтыст убег у палiцэйскi камiсарыят, уварваўся ў жыццё Мэгрэ.
      - На наступным тыднi.
      - Мяркуеце здаць?
      - Спадзяюся.
      Адказваў Мэгрэ холадна, амаль суха.
      - Гiшар казаў мне, што вы марылi паступiць у Вышукную.
      - Марыў некалi.
      - А цяпер?
      - Не ведаю.
      - Думаю, ваша месца якраз там, i хоць я вельмi цаню вас тут, аднак пастараюся памагчы вам у гэтай справе.
      Спазм перахапiў горла Мэгрэ, i ён не вымавiў нi слова. Ён усё яшчэ злаваў. Ён нiяк не мог дараваць iм, усiм разам - i камiсару, i Жандро, i службоўцам з Вышукной, i, можа, нават самому Гiшару, якога ён у глыбiнi душы паважаў амаль так, як паважаў свайго бацьку.
      Калi Гiшар, аднак...
      Яны неабвержна мелi рацыю, Мэгрэ збянтэжана ўсведамляў гэта. Скандал нiчога не даў бы. У любым выпадку Элiз Жандро была б апраўдана.
      У такiм разе?..
      Цi не на само жыццё злаваў ён, i цi не памыляўся ён сам, не жадаючы ўразумець гэта?
      Ён не чакаў, што будзе куплены. Ён не хацеў прымаць ад камiсара Лё Брэ анiякай ласкi.
      - Пачакаю сваёй чаргi, - буркнуў ён цiха.
      Назаўтра ж яго выклiкалi на Набярэжную.
      - Усё яшчэ злуяце, мой хлопчык? - запытаўся шэф, кладучы руку яму на плячо.
      Ён не змог утрымацца i амаль гнеўна, сапраўды як хлапчук, кiнуў:
      - Гэта Элiз Жандро забiла Боба.
      - Можа.
      - Вы ведалi гэта?
      - Не сумняваўся. Калi б гэта зрабiў яе брат, Луi не стаў бы ахвяраваць сабой.
      Вокны кабiнета выходзiлi на Сену. Буксiры цягнулi за сабой цэлую нанiзку баржаў i, перад тым як прайсцi пад мостам, уключалi свае сiрэны i апускалi трубы. Трамваi, аўтобусы, фiякры, таксi бесперапынна рухалiся па мосце Сэн-Мiшэль, на тратуарах ажыўлена снавалi жанчыны ў яркiх апратках.
      - Сядайце, старына.
      Урока, пададзенага яму ў той дзень бацькоўскiм тонам, нельга знайсцi нi ў адным падручнiку па навуковай крымiналiстыцы.
      - Вы зразумелi? Наша задача - наносiць як мага меней шкоды. Чаму магло паслужыць гэта выкрыццё?
      - Праўдзе.
      - Якой праўдзе?
      I шэф заключыў:
      - Можаце запалiць люльку. З панядзелка вы - iнспектар у групе камiсара Барадэ.
      Мэгрэ i не падазраваў, што некалi, праз дваццаць два гады, ён зноў спаткаецца з Элiз, якая тады будзе насiць ужо iнакшае - арыстакратычнае iтальянскае прозвiшча мужа.
      Не ведаў ён i таго, што яна прыме яго ў тым жа нязменным офiсе Бальтазараў - у кабiнеце, якi ён уяўляў толькi дзякуючы нейкаму Дэдэ, - дзе ён нарэшце ўбачыць партрэт старога, якi па-ранейшаму будзе вiсець на сваiм месцы.
      "Месье камiсар..."
      Камiсар - гэта ён, Мэгрэ.
      "Лiчу не лiшнiм прасiць вас пра захаванне тайны..."
      I справа будзе тычыцца таго, што на адмiнiстрацыйнай мове вызначаецца як "следства ў сямейных iнтарэсах".
      "У маёй дачкi, на няшчасце, характар бацькi..."
      Што да яе самой, то яна будзе спакойная i халодная, як стары Бальтазар, чый партрэт ва ўвесь рост будзе вiсець за яе крэслам.
      "Яна дазволiла сабе захапiцца адной бессаромнай асобай, ён павёз яе ў Ангельшчыну, дзе дамогся дазволу на шлюб. Трэба любой цаной..."
      Не, ён яшчэ не ведаў, што яму яшчэ раз давядзецца трымаць у сваiх руках гонар сям'i Бальтазараў.
      Пакуль яму было ўсяго дваццаць шэсць гадоў. I яму рупiла хутчэй падзялiцца сваёй радасцю з жонкай: "Я паступаю ў опергрупу шэфа!"
      Але яму не ўдалося адразу ж спраўдзiць сваё жаданне. На вулiцы яго чакаў Жустэн Мiнар.
      - Кепскiя навiны?
      - Добрыя! Мяне прасваталi!
      Флейтыст расхваляваўся, здаецца, яшчэ болей, чым Мэгрэ.
      - Вы пакiдаеце камiсарыят?
      - З заўтрашняга дня.
      - Замочым такую падзею?
      I яны адправiлiся ў пiўную "Дафiн", у двух кроках ад Набярэжнай. Iнспектары з Вышукной, якiя сядзелi тут i пiлi пiва, зусiм не звярталi ўвагi на двух незнаёмцаў, што ўсё чокалiся i аж свяцiлiся радасцю.
      Мiне колькi дзён, i адзiн з гэтых мужчын перастане быць для iх незнаёмцам. Мэгрэ стане iм раўня. Ён будзе заходзiць сюды, як дадому, гарсон пачне вiтаць яго па iменi i будзе ведаць, што яму падаць.
      Дадому ён вярнуўся толькi ўвечары i - п'яны. Сто разоў - то флейтыст Мэгрэ, то Мэгрэ флейтыста - праводзiлi адзiн аднаго з аднаго канца вулiцы ў другi.
      - Твая жонка... - пярэчыў Мэгрэ.
      - Якое гэта мае значэнне?!
      - Ты не спознiшся на свае танцулькi?
      - Якiя танцулькi?!
      Паднiмаючыся па лесвiцы, Мэгрэ нарабiў грукату. Ён расчынiў дзверы i сур'ёзна абвясцiў:
      - Вiтай новага iнспектара з групы шэфа!
      - А дзе ж твой кацялок?
      Ён правёў рукой па галаве i пераканаўся, што сапраўды дзесьцi згубiў свой кацялок.
      - Вось яны, жанчыны! Але заўваж... ты толькi заўваж, бо гэта вельмi важна... вельмi важна, чуеш?.. I камiсар тут нi пры чым... Яны даўно ўжо сачылi за мной, а я i не ведаў... Ведаеш, хто мне пра гэта сказаў?.. Сам шэф... Ён мне сказаў... Я не магу паўтарыць табе ўсё, што ён сказаў мне, але ён зусiм як бацька... Бацька, разумееш?
      Яна прынесла яму пантофлi i згатавала моцную каву.