Современная электронная библиотека ModernLib.Net

На вакацыях (на белорусском языке)

ModernLib.Net / Прус Болеслав / На вакацыях (на белорусском языке) - Чтение (Весь текст)
Автор: Прус Болеслав
Жанр:

 

 


Прус Болеслав
На вакацыях (на белорусском языке)

      Баляслаў Прус
      На вакацыях
      Пераклад: Янка Брыль
      Увечары, як заўсёды, да мяне прыйшоў мой школьны сябар. Абодва мы жылi ў вёсках, некалькi вёрст адзiн ад аднаго, i бачылiся амаль штодня. Гэта быў прыгожы бландзiн, лагодныя вочы якога маглi заваражыць не адну жанчыну. Мяне прываблiваў яго непарушны спакой i цвярозы розум.
      У гэты дзень я заўважыў, што яму нешта дакучае: глядзеў ён у зямлю i неспакойна пасцёбваў дубцом па нагах. Мне было нязручна пытацца, што так хвалюе яго, ды вось ён сам пачаў:
      - Ведаеш, у мяне быў сёння дурны выпадак.
      Я здзiвiўся: амаль зусiм неверагодна было, каб "дурны выпадак" здарыўся з чалавекам, якi так умеў валодаць сабою.
      - У нас, - гаварыў ён далей, - быў сёння ўраннi пажар. Згарэла хата...
      - А ты, вiдаць, кiнуўся ў агонь? - перапынiў я яго трохi кплiва.
      Ён перасмыкнуў плячыма i, здалося мне, злёгку зачырванеўся; зрэшты, можа, гэта ад бляску сонца, якое заходзiла.
      - Загарэлiся, - сказаў ён, памаўчаўшы, - каноплi на гарышчы, а за iмi i страха. Я чытаў якраз вельмi цiкавы раздзел у Сэя, аднак, калi я ўбачыў чорны дым, што вiўся клубамi, i языкi полымя, што прабiвалiся цераз шчылiны ў комiне, мяне ахапiла абывацельская цiкаўнасць i я павалокся туды. Людзi былi на працы, на пажар з'явiлася некалькi чалавек: дзве бабы, што лямантавалi на бяду, арганiсцiха, якая адпалохвала пажар абразом святога Фларыяна, i дзядзька, што раздумваў, аберуч трымаючы пустое вядро. Ад iх я пачуў, што хата на замку, бо гаспадар з гаспадыняй у полi.
      "Вось яна, наша сiстэма будаўнiцтва!.. - падумаў я. - Дом палае, як набiты порахам..."
      I сапраўды, праз момант уся страха ўзнялася слупам полымя. Дым лез у вочы, а агонь прыпякаў так моцна, што я, каб не ўзяўся пiнжак, павiнен быў адысцiся крокаў на некалькi.
      Тым часам прыбегла больш людзей, з бусакамi, сякерамi i вадой. Адны пачалi абарочваць плот, якому нiчога не пагражала, другiя лiлi ваду такiм чынам, што на агонь яна не трапляла, некалькi чалавек былi ўжо мокрыя з ног да галавы, а бабу адну павалiлi. Я iм нiчога не казаў, бо вiдно было, што далейшым будынкам нiчога не пагражае, а хату ўжо не ўратаваць.
      Ды раптам хтосьцi закрычаў:
      - Там жа дзiця, маленькi Стасiк!..
      - Дзе? - спытаўся хтосьцi другi.
      - У хаце, спiць у ночвах каля акна... Выбi каторы шкло, дык жывога яшчэ выцягнеш...
      Аднак нiхто не варушыўся. Салома на страсе ўжо згарэла, а кроквы i латы жарылiся, як распалены дрот.
      Прызнаюся, калi я пачуў гэта, сэрца маё здрыганулася, як нiколi.
      "Калi нiхто не iдзе, - падумаў я, - пайду туды... Каб уратаваць малога, спатрэбiцца паўхвiлiны. Часу - аж занадта, аднак - страшэнная гарачыня!.."
      - Ды варухнiцеся ж вы каторы! - крычалi бабы. - Ах вы, сабачыя душы, а яшчэ мужчыны называюцца!..
      - Сама лезь у агонь, калi такая разумная! - агрызнуўся хтосьцi з натоўпу. - Там чалавеку адразу канец, а малое, што кураня, i так ужо зайшлося...
      "Малайчына, - падумаў я пра самога сябе. - Нiхто не iдзе, а я ўсё вагаюся! А зрэшты, - падказала мне шэптам развага, - якога чорта лезцi ў дарэмную авантуру?.. Або ж я ведаю, дзе ляжыць дзiця?.. Можа, вывалiлася з начовак?.."
      Бэлькi перагаралi ўжо i пачалi з глухiм патрэскваннем выгiнацца.
      "Аднак трэба ўрэшце прабрацца туды, - думаў я, - кожная хвiлiна дарагая. Дзiця не павiнна ўсё-такi згарэць, як чарвяк... А калi яно ўжо гатова? - зноў падказала развага. - У такiм выпадку шкада нават пiнжака..."
      Здалёк пачуўся страшэнны жаночы крык:
      - Ратуйце дзiця!..
      - Трымайце яе! - пачуўся крык у адказ. - Палезе ў агонь i загiне...
      Я пачуў нейкае шамаценне за мною i той самы крык:
      - Пусцiце!.. Гэта маё дзiця!..
      - Пад пахi яе бяры!.. - крычаў нехта ў адказ.
      Я не стрываў i кiнуўся наперад. Ахапiў мяне жар, дым, дах затрашчаў над галавой, з комiна пасыпалася цэгла. Я адчуў, што валасы мае тлеюць, i... адступiўся са злосцю. "Што за дурная сентыментальнасць! - падумаў. - Дзеля жменькi чалавечага попелу ператвараць самога сябе ў пудзiла?.. Яшчэ скажуць, што так затанна вырашыў стаць героем!.."
      Ды вось раптам мяне штурханула, бегучы да палаючай хаты, нейкая маладая дзяўчына. Пачуўся звон разбiтых шыбiн, а калi ветрам адмахнула дым, я ўбачыў яе ў акне, - яна перахiлiлася туды так далёка, што вiдаць былi непамытыя ногi.
      - Што ты робiш, вар'ятка! - закрычаў я. - Там ужо труп, а не дзiця...
      - Ягна, вылазь! - крычалi з натоўпу.
      Столь абвалiлася, ажно ў неба сыпанулi iскры. Дзяўчына знiкла ў дыме, а ў мяне пацямнела ў вачах.
      - Яг-на! - зноў залямантаваў той голас.
      - Зараз! Зараз! - адказала дзяўчына, бегучы каля мяне назад.
      Яна з намаганнем несла цяжкага хлопца, якi, прачнуўшыся, крычаў на ўвесь свет.
      - Дык ён жывы? - спытаўся я ў сябра.
      - Жывы i здаровы.
      - А дзяўчына... яго сястра?
      - Дзе там, - адказаў сябар. - Зусiм чужая, нават наймiчка ў iншага гаспадара, i гадоў ёй з пятнаццаць.
      - I нiчога з ёю не здарылася?
      - Прысмалiла сабе хустку i трохi валасоў. Iдучы да цябе, я бачыў яе. Скрабла бульбу каля сяней i штосьцi сабе напявала фальшывым голасам. Я хацеў выказаць ёй сваё захапленне, ды раптам усплылi на думку адно пры адным: яе дзiкi парыў i мая разважлiвасць перад чужым няшчасцем, i... мне так сорамна стала, што i слова не змог ёй сказаць.
      - Мы ўжо такiя!.. - дадаў ён i стаў ссякаць сваiм дубцом прыдарожнае пустазелле.
      На небе пачалi паказвацца зоркi, а халодны вецер данёс ад сажалкi кваканне жабаў i папiскванне вадзяных птушак, якiя ацiхалi перад сном. Звычайна ў такi час мы з сябрам строiлi планы на будучыню, але сёння пра гэта гаворкi ў нас не было. Затое мне здавалася, што кусты вакол нас шэпчуць:
      - Вы ўжо такiя!..