I ў гэты момант мы адчулi, што прыехалi да бабулi з дзядулем.
      ЛОТА АМАЛЬ ШТО ЛАЕЦЦА
      У садзе бабулi з дзядулем сярод галiнак вялiкага дрэва ёсць невялiчкi домiк. У гэтым домiку ёсць стол, лаўкi. Ён агароджаны маленькiм плотам. Узабрацца туды можна па лесвiцы. Бабуля называе яго зялёны павiльён. Мне падабаецца есцi ў гэтым павiльёне больш за ўсё.
      Калi мы прачнулiся ранiцай, першае, што Джонас сказаў, было:
      - Бабуля, дазволь нам есцi ў зялёным павiльёне!
      - А як ты думаеш, цi спадабаецца Клары насiць усю гэтую ежу ўверх па хiсткай лесвiцы тры разы ў дзень?
      Клара - гэта служанка бабулi. Яна вельмi добрая, але ёй не падабаецца есцi на дрэвах.
      - Вядома не спадабаецца, - адказала Клара.
      - Бабулечка, ну дазволь нам, мы самi зможам занесцi ежу ў павiльён.
      - А калi ты не дазволiш, мы вельмi раззлуемся, - сказала Лота.
      Бабуля, вядома, не хацела, каб Лота злавалася, i таму яна зрабiла вялiкую колькасць аладак, паскладала iх у кошык разам з цукрам i маленькiм гаршчэчкам з джэмам. Яна таксама паскладвала талеркi i вiдэльцы, тры кубачкi i бутэльку малака.
      Потым мы паднялiся ў зялёны павiльён. Джонас забраўся першы, я - за iм, а за мной - Лота.
      - Во будзе смешна, калi ты ўпусцiш кошык, Джонас, - сказала Лота.
      Але Джонас нiчога не ўпусцiў. Мы распакавалi ўсё i селi за стол. Есцi аладкi з цукрам было вельмi смачна. Iх было так многа, што нават Лота не змагла з'есцi ўсе. I вы ведаеце, што яна з iмi ўсiмi зрабiла? Яна павесiла iх на дрэва.
      - Няхай яны будуць лiсцiкамi, - сказала яна.
      Аладкi гайдалiся ад ветру i сапраўды выглядалi як лiсточкi.
      - Калi мама ўбачыць гэта, дык ты атрымаеш, - сказала я.
      Але Лота не звярнула ўвагi на мае словы. Яна сядзела i назiрала за сваiмi аладкамi. Яна нават заспявала песню, якую тата часам напявае. Яна пачынаецца так: "Вецер калыша лiсце, тра-ля..."
      Неўзабаве Лота прагаладалася зноў i пачала адкусваць ад падвешаных аладак.
      - Я быццам тое ягня, якое з'ядае лiсце, - сказала яна.
      Побач праляцела птушка, i Лота сказала ёй:
      - Паклюй мае аладкi, я табе дазваляю, але толькi не Джонасу i Марыi.
      Але птушка не хацела дзяўбцi гэтыя аладкi. Мы ж тым часам захацелi есцi зноў. Я працягнула руку да Лоты i сказала:
      - Падай беднаму жабраку што-небудзь паесцi!
      Лота дала мне аладку, якую яна абкусвала. Я паклала на яе цукар i джэм, мне было вельмi смачна. На жаль, у мяне была толькi палова аладкi. Джонас таксама атрымаў ад Лоты аладку, калi слова ў слова паўтарыў тое, што сказала я.
      Лоце падабаюцца ўсялякiя глупствы. У рэшце рэшт, калi мы з'елi ўсе аладкi, яна сказала:
      - Аладкi-лiсточкi скончылiся. Цяпер трэба пачынаць есцi зялёныя лiсточкi.
      Яна нарвала поўную жменю лiсця i хацела, каб мы з'елi, але мы з Джонасам былi ўжо сытыя.
      - Яны будуць вельмi смачныя, калi вы пакладзеце на iх цукар i джэм, сказала Лота.
      Яна гэтак зрабiла i з'ела зялёны лiсточак з цукрам i джэмам.
      - Ты лепш паглядзi, каб на iм не было чарвяка, - сказаў Джонас.
      - Хай ён сам за сабой сочыць, - адказала Лота.
      Бабуля гаворыць, што гэтае дзiця заўсёды мае на ўсё адказ.
      Назаўтра, а гэта была нядзеля, бабуля прыгатавала смажаную рыбу i пiражкi таксама з рыбай, i гэта было якраз тое, што Лоце спадабалася менш за ўсё.
      Калi надвор'е добрае, бабуля i дзядуля заўсёды ядуць пад самым вялiкiм дрэвам у садзе. У гэты раз бабуля, дзядуля, мама, Джонас i я сядзелi за сталом i ўжо былi гатовы есцi, але Лота гуляла з коцiкам. Яна не збiралася падыходзiць да нас, хаця мама клiкала яе некалькi разоў. Нарэшце, калi яна падышла да стала i ўбачыла, што было на iм, яна сказала:
      - Рыба ў нядзелю. Лiха цябе бяры!
      Мама вельмi раззлавалася на яе, таму што яна тысячу разоў папярэджвала Лоту, каб яна не гаварыла "лiха цябе бяры", таму што гэта не вельмi добрыя словы.
      Больш таго, мама папярэдзiла Лоту, што калi яна вымавiць яшчэ раз гэтыя словы, то адразу ж вернецца ў горад i не зможа застацца тут з бабуляй.
      Лоце не дазволiлi сесцi з намi за стол, таму што яна сказала гэтыя дрэнныя словы. I пакуль мы елi, Лота хадзiла па садзе i енчыла.
      Калi ўсе разышлiся, Лоце прыйшлося есцi адной. Яна енчыла i енчыла. Мама растлумачыла Джонасу i мне, што пакуль Лота не стане зноў добрай дзяўчынкай, яна павiнна гуляць адна. Але ж мы схавалiся за вуглом дома i сачылi, як яна плача. Нарэшце яна супакоiлася, таму што зноў нешта прыйшло, вiдаць, ёй у галаву. Яна ўзяла рыбу са сваёй талеркi, падышла да бочкi з вадой i апусцiла туды рыбу. Мама таксама назiрала за Лотай.
      - Ёй трохi паплаваць трэба, лiха цябе бяры!
      - Лота, цi ты не памятаеш, што я табе гаварыла, - папярэдзiла яе мама.
      Лота кiўнула галавой i пабегла дадому. Неўзабаве яна вярнулася з маленькiм чамаданчыкам у руцэ. Па зямлi за ёй цягнуўся паясок, якi звiсаў з чамадана. Мама, бабуля, дзядуля i я глядзелi на яе з цiкаўнасцю. Яна амаль што выйшла за вароты, але раптам павярнулася, падышла да бабулi з дзядулем i ветлiва сказала:
      - Я еду да таты, таму што ён лепшы за маму.
      Яна не развiталася нi з Джонасам, нi з мамай, нi са мной. Мы моўчкi назiралi за ёй. Калi яна падышла да варот, дык чамусьцi спынiлася на хвiлiнку. Мама падышла да яе i запыталася:
      - Лота, дык ты не едзеш?
      - Ды я ж не магу адна ездзiць на цягнiку, лiха цябе бяры!
      Тады мама ўзяла Лоту на рукi i сказала, што было б лепей, каб яна засталася з намi, таму што ўсе будуць сумаваць без яе. Лота абняла маму за шыю i расплакалася. А са мной i Джонасам яна не гаварыла яшчэ доўга. Увечары, калi мы ўжо збiралiся спаць, да нас прыйшла бабуля, каб расказаць нам нешта цiкавае з Бiблii. Яна паказала нам карцiнкi з яе, на адной з якiх быў хлопчык Джозэф.
      Нечакана для нас усiх Лота сказала:
      - 1, 2, 3, 4, 5... бабуля, што ты сказала?
      I паколькi Лота навучылася добра лiчыць, яна пачала гаварыць лiчбы замест "лiха цябе бяры".
      У ЛОТЫ НЕШЧАСЛIВЫ ДЗЕНЬ
      Адзiн з нашых любiмых прытулкаў у садзе бабулi i дзядулi - гэта лялечны домiк! Ён належыў маме i цётцы Кэцi, калi яны былi маленькiмi дзяўчынкамi. Зараз там жывуць iх лялькi. Ён пафарбаваны ў чырвоны колер i знаходзiцца ў аддаленым кутку сада, куды вядзе маленькая сцяжынка. Ля гэтага домiка ёсць маленькi поплаў, на якiм растуць маргарыткi. З мэблi там былi белыя сталы i крэслы, буфет з лялечным посудам, патэльня, маленькi прас, а таксама збаночак для соку. Там было i маленькае крэселца, якое некалi належала бабулi. Цяжка ўявiць сабе, што гэтае крэселца такое старое!
      Аднойчы, калi мы гулялi там, мы дамовiлiся, што Джонас будзе татам, я буду мамай, а Лота будзе Кларай, нашай служанкай.
      - Зараз тата збiраецца пайсцi пагуляць з дзiцем, - сказаў Джонас. Ён узяў ляльчыну каляску з лялькай i пайшоў у сад.
      - А я буду мыць падлогу ў кухнi, - сказала Лота.
      - Не, перш за ўсё давай зробiм сыр, - прапанавала я.
      Паколькi я была мамай, я збiралася кiраваць сама.
      - Нiякага сыру, пакуль я не памыю падлогу! - адрэзала Лота.
      Джонас сказаў Лоце, што яна не будзе гуляць з намi, калi не стане рабiць тое, што мы ёй гаворым. Такiм чынам мы зрабiлi сыр.
      Калi вы робiце сыр, вам трэба ўзяць ягады i пакласцi iх у насоўку. Потым вы выцiскаеце ўвесь сок, а з таго, што застаецца ў насоўцы, вы робiце маленькiя круглыя сыры, якiя вельмi кiслыя.
      - А зараз я збiраюся памыць падлогу, - сказала Лота.
      Яна ўзяла вядро i пайшла ў кухню да бабулi, каб набраць вады. Калi яна вярнулася, дык вылiла ўсю гэтую ваду на падлогу i, апусцiўшыся на каленi, пачала скрэбцi падлогу шчоткай. Неўзабаве яна стала мокрая з ног да галавы.
      - Лота, ты плаваеш, цi што? - спытаў Джонас, калi ўвайшоў з лялькай.
      - Я мыю падлогу таму, што яе трэба памыць, - адказала Лота. - Акрамя таго, гэта вельмi цiкава.
      Неўзабаве яна скончыла скрэбцi падлогу i засталася задаволеная. А Джонасу i мне прыйшлося выцiраць за ёй. Лота ж наогул не дапамагала. Яна толькi моўчкi сачыла за намi.
      Сапраўдная Клара заўсёды спявае ў кухнi, калi яна там што-небудзь робiць. Iншы раз яна прытанцоўвае i спявае:
      - Тра-ля-ля!
      На гэты раз Лота рабiла выключна тое ж самае. Яна скакала каля стала i спявала.
      Але ж адзiнае, чым яна адрознiвалася ад Клары, было тое, што яна ўзяла таўкачык для расцiрання яек, апусцiла яго ў вядро i пырскала на нас вадой. Потым яна смяялася так моцна, як толькi магла. Мы вельмi раззлавалiся на яе i сказалi, што калi яна будзе рабiць яшчэ такое глупства, ёй прыйдзецца выцiраць ваду самой. Але ж Лота працягвала скакаць i пырскацца. Падлога была слiзкая ад мыла, i раптам Лота ўпала i ўдарылася галавой аб буфет. Небарака Лота!
      - Зусiм не цiкава быць Кларай, - плакала яна.
      Потым яна пайшла шукаць ката, а мы з Джонасам засталiся адны. Тады мы зрабiлi салат з бэзу i з'елi з сырам. Вядома ж, гэта была толькi гульня.
      Хутка мы пачулi, як закрычала Лота, i ўбачылi, што яна цягае ката за хвост, а ён, небарака, мяўкае i драпае яе.
      - Я ж толькi схапiла яго за хвост, а ён раззлаваўся i пачаў драпаць мяне, - крычала яна.
      Мамы i бабулi не было дома, i таму мы пайшлi да Клары за лiпучым пластырам для Лоты. Але ж Клары ў кухнi не было. Лота забылася закруцiць кран, калi яна брала ваду, каб памыць падлогу ў лялечным домiку, i я павiнна сказаць, што вады стала ў дзесяць разоў больш на падлозе ў кухнi, чым было на падлозе ў лялечным домiку. Джонас прабраўся да крана i закрыў яго. Якраз у гэты момант увайшла Клара.
      - Божа мой, Джонас, што ты робiш? - ускрыкнула яна, узмахнуўшы рукамi.
      - Ён плавае, - смяялася Лота.
      Потым Клары захацелася высветлiць, хто ж забыўся закруцiць кран.
      - Я, - сказала Лота.
      - Як жа ты забылася зрабiць гэта? - запыталася Клара.
      Уздыхнуўшы, Лота адказала:
      - Таму што гэта мой нешчаслiвы дзень.
      Мне здаецца, што ў Лоты кожны дзень нешчаслiвы.
      Клара выцерла падлогу i паклала лiпучы пластыр на руку Лоце. Потым яна дала нам гарачай кавы i булачак, спяваючы i прытанцоўваючы.
      Лота з'ела пяць булачак, Джонас - чатыры, а я - тры.
      - Але ж гэта цудоўны нешчаслiвы дзень, - сказала Лота i моцна абняла Клару.
      I Клара заўважыла, што Лота зусiм не дрэнная дзяўчынка.
      ЛОТА Ў ТУРМЕ
      Лота можа пабiць Томаса, хаця мама забаранiла Лоце бiцца.
      "Чаму ты ўдарыла Томаса?" - пытае заўсёды мама ў Лоты.
      Тады Лота адказвае: "Таму што ён такi добры, калi плача".
      Аднойчы мама прымусiла Лоту сядзець у лялечным домiку сам-насам за тое, што яна пабiла Томаса. Потым у Аны Джо з'явiлася цудоўная iдэя.
      - Давайце ўявiм сабе, што Лота ў турме, а мы збiраемся вызвалiць яе, сказала яна. - Перш за ўсё мы павiнны перадаць ёй ежу, таму што ў турме даюць толькi хлеб i ваду.
      Мы пайшлi ў кухню i папрасiлi Клару, каб яна дала нам некалькi мясных шарыкаў. Ана Джо паклала iх у маленькi кошык, з якiм мы звычайна ходзiм па сунiцы. Потым Джонас i Ана Джо ўзабралiся на дах лялечнага домiка i паклiкалi Лоту. Яны сказалi ёй, што яна - вязень у турме i што мы пасылаем ёй ежу праз комiн. Лота высунула галаву з акна i спытала, чаму яна не можа атрымаць ежу праз акно альбо праз дзверы.
      - А можа, дзверы не зачынены? - спытала Ана Джо.
      - Не, гэта дрэнная турма, - сказала Лота. - Падыдзiце да дзвярэй i дайце мне мясныя шарыкi.
      Ана Джо раззлавалася i сказала, што, калi знаходзiшся ў турме, трэба есцi ежу, якую перадалi праз комiн.
      - Вось так, - сказала яна.
      Тады Лоце прыйшлося згадзiцца.
      Ана Джо прывязала доўгую вяроўку да кашолкi i апусцiла яе ўнiз праз комiн. Яна дазволiла Джонасу трохi дапамагчы ёй. Тым часам Томас i я павiнны былi стаяць унiзе i назiраць за iмi.
      - Вось мясныя шарыкi, - пракрычала Лота, калi зайшла ў домiк, - а таксама вельмi многа сажы.
      Томас i я зазiрнулi праз акно ў домiк i ўбачылi, як Лота з прагнасцю з'ядала мясныя шарыкi. Усе яны, а таксама твар Лоты i рукi былi пакрыты сажай. Ана Джо была вельмi задаволена, калi ўбачыла чорны твар Лоты. Зараз Лота магла быць палонным афрыканскiм рабом, якога мы павiнны былi ратаваць. Але Томас пачаў плакаць, таму што ён лiчыў, што афрыканскiя рабы вельмi небяспечныя.
      - Дурненькi, табе не трэба баяцца iх, - сказала Ана Джо.
      - Але ж яны выглядаюць вельмi небяспечнымi, - працягваў плакаць Томас.
      Лоце спадабалася, што Томас плача, таму яна рабiла грымасы з акна. Яна паглядзела на мяне, Джонаса i сказала:
      - Хтосьцi з iх можа быць небяспечным, Томас. Выратуйце мяне зараз жа, таму што я хачу пайсцi папужаць людзей. Мне падабаецца, калi мяне палохаюцца.
      Ана Джо i Джонас пайшлi з другога боку дома, каб выратаваць Лоту праз акно. У нас былi з сабой арэлi, таму што Ана Джо сказала, што мы зможам выкарыстаць iх як мост цераз глыбокi роў, якi павiнен быў быць вакол турмы. Мы прыстасавалi дошку да акна, i я, i Ана Джо ўлезлi ў акно, каб выратаваць Лоту. Томас быў знадворку, сачыў за намi i плакаў.
      Калi мы трапiлi ў домiк, то ўбачылi, што Лоты там не было. Ана Джо раз'юшылася.
      - Куды ж гэтая малая знiкла? - ускрыкнула яна.
      - Я ўцякла, - сказала Лота, калi мы нарэшце знайшлi яе.
      Яна сядзела ў парэчнiку i прагна глытала парэчкi.
      - Дык мы ж збiраемся выратаваць цябе, - сказала Ана Джо.
      - Я выратавала сябе сама, - адказала Лота.
      - З табой немагчыма гуляць, - сказаў ёй Джонас.
      - Ха, ха, - хмыкнула Лота.
      Потым прыйшла мацi i ўбачыла, што Лота не сядзiць у лялечным домiку.
      - Ты зараз добрая дзяўчынка? - спытала мама.
      - Так, але ж я ўся чорная, - Лота паказала на свой твар.
      Мама пляснула ў далонi i ўскрыкнула:
      - Божа мой, ты толькi паглядзi на сябе!
      Лоту паслалi ў ванную, дзе ёй прыйшлося скрэбцi сябе з мылам амаль паўгадзiны. Пасля мы ўзялi кошык i пайшлi збiраць сунiцы. У полi iх было вельмi многа. Калi мы збiралi сунiцы, мы ўбачылi змяю. Усе ўскрыкнулi i напалохалiся, акрамя Томаса.
      - Глядзiце, а вунь хвосцiк без сабачкi, - сказаў ён.
      Калi мы прыйшлi дадому, мы падзялiлi сунiцы памiж сабой, але ў Аны Джо ягады былi найбольшыя i самыя чырвоныя.
      Томас i Лота селi на верандзе, каб есцi свае ягады. Раптам Томас пачаў плакаць. Цётка Кэцi выглянула з акна i спытала:
      - Чаму Томас плача?
      - Ён плача, таму што я не дазваляю яму есцi мае ягады, - сказала Лота.
      - А свае ён з'еў? - зноў спытала цётка Кэцi.
      - Так, - зноў адказала Лота. - Iх ужо больш няма, але ж ён плакаў таксама, калi я iх ела.
      Потым выйшла мама. Яна ўзяла Лоцiны ягады i аддала iх Томасу.
      - Я лепш пайду спаць, - сказала Лота.
      - Так, гэта будзе лепш, - адказала мама. - Ты вельмi стамiлася.
      - Не, мае ногi нiяк не спыняцца хадзiць. Але ж, тым не менш, я пайду спаць.
      У гэты вечар Лота вельмi добра паводзiла сябе з Томасам. Ён павiнен быў спаць у пакоi для гасцей адзiн, але ж ён вельмi баяўся цемры i хацеў спаць з адчыненымi дзвярыма.
      - Але, дарагi Томас, ты ж нiколi не баiшся цемры, калi спiш дома, сказала цётка Кэцi.
      - Дома - гэта ягоная цемра, цётка Кэцi. Ён не звыкся з цемрай у бабулi, растлумачыла Лота.
      Томасу дазволiлi спаць у нашым пакоi. Лота пацалавала яго, паклала яго ў ложак i сказала:
      - Зараз я праспяваю табе, Томас, i ты не будзеш больш баяцца.
      Лота заспявала Томасу калыханку, якую мацi заўсёды спявае нам:
      - Маленькiя анёлы,
      Распраўце свае крылы
      I назiрайце за нашымi дзецьмi,
      Пакуль не знiкне ноч...
      - I назiрайце за Лотай таксама, - дадала Лота.
      КАЛЯДЫ - ГЭТА ЦУДОЎНА!
      Аднойчы Джонас спытаў у мяне:
      - Што табе падабаецца больш: сонца, месяц цi зоркi?
      Я адказала, што яны мне ўсе падабаюцца, толькi, можа, зоркi трохi больш, таму што яны свецяць так хораша ў калядную ноч, а мне каляды вельмi падабаюцца!
      Я спадзявалася атрымаць лыжы ў падарунак на каляды i вельмi баялася, што не будзе снегу. Лота таксама хацела, каб быў снег, таму што марыла пакатацца на санках.
      Аднойчы ноччу, якраз напярэдаднi каляд, калi мы ляжалi ў сваiх ложках, Лота сказала:
      - Я папрасiла тату, каб ён купiў мне санкi, а зараз мне трэба папрасiць у Божанькi снегу, iнакш я не змагу катацца на санках.
      - Дарагi Божа, хай пойдзе снег, - малiлася яна. - Падумай аб бедных кветачках. Iм патрэбна цёплая коўдра, пакуль яны спяць у халоднай зямлi. Потым яна трошкi прыўзнялася на сваiм ложку i прашаптала мне: - На гэты раз я была больш разумная. Я не сказала яму, што снег патрэбны для маiх санак.
      Уявiце сабе, колькi было ў нас радасцi, калi наступнай ранiцай мы ўбачылi, што пайшоў снег. Джонас, Лота i я стаялi ў сваiх пiжамах каля акна i сачылi за тым, як сняжынкi падалi ў наш сад i сад мiсiс Берг.
      Мы апранулiся так хутка, як толькi маглi, i выйшлi на вулiцу. Потым мы гулялi ў снежкi i зрабiлi цудоўнага снежнага чалавека, а калi тата вярнуўся дадому, ён надзеў на яго шапку.
      Увесь дзень мы весялiлiся, i мама была задаволена тым, што мы не блытаемся ў яе пад нагамi. Мiсiс Фрэнсан дапамагала ёй прыбiраць хату да каляд. Лота любiць размаўляць з мiсiс Фрэнсан. Яна называе яе Фрэнсан, але мама гаворыць ёй, што трэба дадаваць мiсiс Фрэнсан. Мiсiс Фрэнсан таксама любiць гаварыць з Лотай, але ж мама папрасiла яе не адказваць Лоце, калi тая будзе называць яе Фрэнсан.
      У той дзень, калi мы рабiлi снежнага чалавека, Лота сказала мiсiс Фрэнсан:
      - Фрэнсан, памацай, якiя ў мяне мокрыя пальчаткi!
      Мiсiс Фрэнсан нiчога ёй не адказала, тады Лота спытала зноў:
      - Фрэнсан, ты бачыла нашага снежнага чалавека?
      Але жанчына зноў прамаўчала.
      Спачатку Лота была вельмi спакойная, але ж потым яна абурылася:
      - Лiха цябе бяры, чаму ты злуешся на мяне, Фрэнсан?
      Тады ёй адказала мама:
      - Лота, ты ж ведаеш, што табе нельга гаварыць "лiха цябе бяры" i, акрамя таго, ты павiнна гаварыць "мiсiс Фрэнсан".
      - Тады я зусiм не змагу гаварыць з ёю, - сказала Лота.
      Мiсiс Фрэнсан сказала Лоце, што ёй вельмi падабаецца размаўляць з Лотай, i таму яна папрасiла маму, каб яна дазволiла Лоце называць яе Фрэнсан. Тады мама рассмяялася i сказала, што яна згодна.
      - А як з "лiха цябе бяры"? - спытала Лота.
      - Што датычыцца "лiха цябе бяры", то ўсё застаецца, як i было, - адказала мама.
      Калi мама выйшла, Лота сказала:
      - Зараз я ведаю, што мне рабiць. Калi я маю на ўвазе "лiха цябе бяры", я буду гаварыць Фрэнсан, таму што мама дазваляе мне гаварыць проста Фрэнсан. Фрэнсан, якi цуд - каляды!
      I гэта сапраўды цуд. Джонас, я i Лота дапамагалi мацi, каб усё было прыгатавана да каляд. Мы нават зрабiлi ў двары столiк для птушак. Мама сказала, што мы ёй добра дапамаглi.
      - Я нават i не ведаю, што б я рабiла без вас, - сказала яна.
      Лота, якая старанна выцiрала нажы, уздыхнуўшы, разважыла:
      - Я не ведаю, што б я рабiла, каб у мяне мяне не было! Але ж, о Фрэнсан, як многа працаваць мне даводзiцца!
      Купляць падарункi да каляд - гэта таксама цуд. Вельмi цiкава хадзiць па крамах, калi на зямлi ляжыць снег. На ёлкавым кiрмашы мноства прыгожых ёлак, а людзi вельмi хутка ўваходзяць у крамы i вельмi хутка выбягаюць з iх.
      Аднойчы мы ўзялi нашы скарбонкi, у якiя мы клалi манеткi ўвесь год, i пайшлi купляць калядныя падарункi. Мы з Джонасам хацелi купiць для Лоты маленькую ляльку, каб яна плёскалася з ёю ў ванне, таму мы папрасiлi яе пачакаць нас на вулiцы, пакуль мы будзем у краме лялек.
      - Ты не падглядвай, - сказаў Джонас.
      - Пайдзi i зазiрнi ў акенца кандытарскай крамы, - сказала я ёй.
      Лоце гэта прапанова вельмi спадабалася, таму што ў акне Карлмана, гэтай крамы, было шмат цукровых звярушак i iншых цудоўных i смачных тавараў.
      Калi мы з Джонасам выйшлi з крамы лялек, то аказалася, што Лота знiкла. Мы агледзелi ўсё навокал, i нарэшце Лота выйшла з крамы Карлмана.
      - Што ты там рабiла? - спытаў у яе Джонас.
      - Я купляла для вас калядныя падарункi, - сказала Лота.
      - Ну што ты купiла? - пацiкавiўся Джонас.
      - Пiрожныя з крэмам, - адказала Лота.
      - Як жа можна быць такой дурнiцай? - сказаў Джонас. - Яны ж не захаваюцца да каляд!
      - Я ведала гэта, - адказала Лота. - Таму я iх i з'ела.
      Потым мы ўбачылi, што па вулiцы iдзе тата. Ён не ведаў, што мы пайшлi за падарункамi.
      - Здаецца мне, што я недзе бачыў гэтых дзяцей, - сказаў тата. - Яны такiя прыгожыя, што я вырашыў пачаставаць iх.
      Мы так узрадавалiся, што ажно заскакалi. Тата пачаставаў нас гарачым шакаладам i пiрожнымi, якiя вельмi нам спадабалiся. Мы сядзелi ў краме Карлмана ў зялёнай зале i назiралi, як людзi заходзiлi i выходзiлi з пакупкамi да каляд.
      Раптам да таты падышла жанчына, якую звалi мiсiс Фрыберг, i пачала з iм аб чымсьцi гаварыць.
      Мы з Джонасам сядзелi i слухалi iх гаворку, але ж Лота ўвесь час нешта балбатала, нават больш, чым мiсiс Фрыберг. Нарэшце тата сказаў:
      - Лота, не трэба перабiваць дарослых, калi яны размаўляюць. Калi ласка, пасядзi цiха. Табе трэба пачакаць, пакуль мы скончым гаворку.
      - Ну не, я спрабавала маўчаць, але ж дарослыя нiколi не спыняюць сваю гаворку.
      Тады мiсiс Фрыберг рассмяялася i сказала, што ёй трэба iсцi дадому, каб рабiць пернiкавых чалавечкаў.
      На другi дзень мы таксама рабiлi пернiкавых чалавечкаў. Мы зрабiлi iх так многа, што кожны з нас меў па поўнай талерцы гэтых чалавечкаў. Мы трымалi iх у нашым пакоi. Мы хацелi захаваць iх да каляд. Але Лота з'ела сваiх чалавечкаў у той жа дзень i, вядома, не магла есцi свой абед.
      - Я iх з'ела таму, што яны маглi не захавацца да каляд, - растлумачыла яна.
      Потым яна кожны дзень прасiла мяне i Джонаса, каб мы падзялiлiся з ёй нашымi чалавечкамi.
      - Падайце жабраку што-небудзь паесцi, - гаварыла яна.
      У рэшце рэшт наступiў першы дзень каляд, а гэта самы цудоўны дзень ва ўсiм годзе. Як толькi мы прачнулiся, то пабеглi ў кухню. Мама была ўжо там i гатавала каву. Потым мы ўсе селi перад камiнам у гасцiнай i снедалi, а потым елi шафранавыя булачкi, пернiкавых чалавечкаў i пiрожныя. Калядная ёлка запоўнiла ўвесь пакой цудоўным пахам. Неўзабаве мы ўсе прынялiся прыбiраць ёлку.
      - Наш дом такi прыгожы, - сказаў Джонас. - Мне здаецца, гэта самы прыгожы дом ва ўсiм горадзе.
      - I ў iм самыя лепшыя пахi, - уставiла сваё слова Лота.
      Мама прынесла гасцiнцы, якiя таксама добра пахлi. Ва ўсiх кутках былi свечкi, якiя зараз пахлi не так, як пахнуць звычайныя свечкi. Мне падабаецца, што ў каляды ўсё пахне iнакш, значна лепей.
      Гэта быў вельмi доўгi дзень, i мы ўвесь час штосьцi елi. У гэты дзень мама хадзiла да мiсiс Берг i занесла ёй некалькi падарункаў, а мiсiс Берг дала маме некалькi цукерак i смажанага мiндалю. Мiсiс Берг таксама дала Лоце цудоўную чырвоную шапачку, якую яна сама звязала.
      - Калi я надзену яе, я змагу тады быць як сапраўдны Санта Клаўс, - сказала Лота.
      У той вечар да нас сапраўды прыйшоў Санта Клаўс. Ён увайшоў з вялiкiм мехам за плячыма, у якiм было многа калядных падарункаў.
      - Мне не трэба пытаць, цi ёсць тут добрыя дзецi, таму што я iх бачу, сказаў ён. А потым, павярнуўшыся да Лоты, дадаў: - Дзяўчынка, зараз твае вочкi зробяцца квадратнымi...
      Але Лота стаяла i глядзела на яго вялiкiмi круглымi вачамi.
      Санта Клаўс на хвiлiнку пакiнуў пакой, а потым зноў з'явiўся з двума агромнiстымi пакетамi. У адным з iх былi мае лыжы, а ў другiм былi санкi для Лоты. Але Лота не варушылася, пакуль Санта Клаўс не накiраваўся да яе.
      - Чаму ты такая цiхая, Лота? - спытала мама.
      - Таму што ў мяне нешта скрабецца ў жываце, калi я бачу Санта Клаўса, адказала Лота. - Фрэнсан, як мой жывот скрабецца!
      У гэты вечар нам дазволiлi не класцiся спаць столькi, колькi нам хацелася. Мы шчоўкалi арэшкi, елi мандарыны ля камiна i танцавалi вакол каляднай ёлкi. Усё было цудоўна.
      На наступны дзень ранiцай мы ўсталi вельмi рана, каб пайсцi ў царкву. Стол, якi мы ўладкавалi для птушак, быў пакрыты снегам. Мы змялi яго, каб птушкi маглi паесцi. Было так рана, што нават можна было разгледзець зоркi на небе. Вось чаму я больш за ўсё люблю зоркi. Калi яны свецяць, усё выглядае быццам бы ў казцы. Большасць дамоў асвечана вельмi ярка, а над дахам ратушы пералiваецца рознымi колерамi найвялiкшая зорка, якую я калi-небудзь бачыла.
      - Гэта, вiдаць, калядная зорка, - гаворыць Лота.
      УСЁ IДЗЕ ДРЭННА
      Аднойчы ранiцай, якраз пасля таго, як Лоце споўнiлася пяць гадоў, яна прачнулася i адчувала сябе вельмi раззлаванай. Ёй прыснiўся дрэнны сон, а Лоце здавалася, што ўсё, што было ў сне, было на самой справе.
      - Яны пабiлi майго Бэмсi, - плакала яна, калi мама прыйшла да яе, каб паглядзець, чаму яна сядзела ў ложку i нарабiла столькi гвалту ў восем гадзiн ранiцы.
      - Хто пабiў твайго Бэмсi? - пацiкавiлася мама.
      - Джонас i Марыя, - адказала Лота.
      - Лота, даражэнькая, гэта, вiдаць, табе прыснiлася, - супакойвала яе мама. - Джонас i Марыя пайшлi ўжо ў школу. У iх, напэўна, не было часу бiць Бэмсi.
      - Не, гэта яны яго набiлi, хаця ў iх i не было часу. Я iх бачыла, працягвала енчыць Лота, абдымаючы Бэмсi.
      Бэмсi - тоўстае, маленькае парася, якога мама зрабiла з ружовай тканiны i падаравала Лоце, калi ёй споўнiлася тры гады. Але тады Бэмсi быў чыстым i ружовым, а зараз ён брудны i выглядае як сапраўднае парасё. Нават i зараз Лота была ўпэўнена, што гэта сапраўдны мядзведзь, i настойвала, каб яго звалi Бэмсi.
      - Ха-ха, гэта не мядзведзь, а свiння, - смяяўся Джонас.
      - Ты проста дурненькi, - адказвала Лота. - Гэта мядзведзь!
      - Гэта ты так уяўляеш, - працягваў смяяцца Джонас. - Адзiнае, што я хачу ведаць, Лота, - ён у цябе палярны цi звычайны?
      - Я думаю, што ён свiнячы мядзведзь, - не разгубiлася Лота. - Гэта якраз тое, што я думаю.
      Лоце вельмi падабаўся яе мядзведзь. Ноччу ён спаў побач з ёй, а калi Джонаса i Марыi не было дома, яна шмат размаўляла з iм.
      I вось зараз Лота была ўпэўнена, што яе Бэмсi ляжаў на падушцы i адчуваў сябе вельмi дрэнна, таму што Джонас i Марыя пабiлi яго. Яна сядзела каля яго i плакала:
      - Бедненькi мой Бэмсi! Я збiраюся даць Джонасу i Марыi добрага дыхту!
      Джонас, Марыя, Лота, мама i тата жылi ў маленькiм домiку. Кожную ранiцу Джонас i Марыя хадзiлi ў школу, а тата хадзiў на службу. Толькi мама i Лота заставалiся дома. Мама вельмi рада, што ў яе ёсць маленькая Лота, таму што iнакш ёй было б вельмi сумна ў хаце.
      - Так, табе пашанцавала, што я ў цябе ёсць, - неяк гаварыла Лота. - Калi б мяне не было, табе было б так сумна, i мне было б цябе шкада...
      Але ж той ранiцай Лота нiчога добрага не сказала, таму што яна была вельмi раззлаваная. Ужо быў час апранацца, i мама прынесла пушысты свiтэр, якi бабуля звязала для Лоты.
      - Толькi не гэты, - сказала Лота, - ён шкрабецца i колецца.
      - Ды не, Лота, - адказала мама цярплiва, - паглядзi, якi ён мяккi i гладкi.
      - Ён шкрабецца i колецца, - зноў паўтарыла Лота, нават не кранаючы свiтэра. - Я хачу апрануцца ў маю вельветавую сукенку.
      У Лоты была светла-блакiтная вельветавая сукенка, самая лепшая нядзельная сукенка. Яна хацела апрануць яе, хаця быў толькi чацвер, звычайны чацвер.
      - Ты можаш пакрасавацца ў ёй у нядзелю, - сказала мама. - А сёння ты павiнна згадзiцца на свiтэр.
      - Тады я лепш пайду голай, - адказала Лота.
      - Рабi як хочаш, - не вытрымала мама i спусцiлася ўнiз у кухню.
      Такiм чынам, Лота засталася адна ў дзiцячым пакоi, голая i раззлаваная. Ну, скажам, не зусiм голая - на ёй былi майка, штонiкi i панчохi.
      - За выключэннем усiх гэтых непрыемнасцей, я яшчэ i голая, - скардзiлася Лота Бэмсi, бо ён быў адзiнай iстотай, з якой яна магла паразмаўляць.
      - Лота, ты можаш спусцiцца ўнiз i выпiць гарачага шакаладу, - паклiкала яе мама.
      - Гэта ты так думаеш, - прамармытала Лота, не кранаючыся з месца.
      - Адкажы мне, Лота! - зноў паклiкала мама. - Дык хочаш ты гарачага шакаладу цi не?
      Гэта было якраз тое, што было патрэбна Лоце. Мама ўсё клiкала i клiкала, а яна не адказвала i не адказвала. Яе такая маўчанка нават забаўляла.
      Але Лота сапраўды была вельмi галодная i сапраўды хацела гарачага шакаладу. I пасля некалькiх хвiлiн, калi ёй здалося, што мама чакала даволi доўга, Лота ўзяла Бэмсi i пайшла ўнiз. Яна iшла вельмi павольна, спыняючыся на кожным кроку, каб мама не думала, што яна iдзе пiць шакалад. Можа, яна i вып'е яго, а можа, i не.
      - Я пагляджу, як я буду сябе адчуваць, - гаварыла яна Бэмсi.
      - Прывiтанне, Лота, - сказала мама.
      Лота толькi стаяла каля дзвярэй i цяжка сапла. Мама ж павiнна была адчуць, што яна яшчэ вельмi сярдзiтая.
      Звычайна мама з Лотай снедалi разам у кухнi. Было заўсёды весела i ўтульна, ды i зараз быццам бы ўсё запрашала Лоту паснедаць: сонца свяцiла ў акно, на стале стаяў яе кубачак з шакаладам. Побач з шакаладам ляжаў кавалачак белага хлеба з чырвоным малiнавым джэмам. Раней у такi час Лота гаварыла i гаварыла аб нечым, але зараз яна не сказала нiводнага слова. Мама пiла каву i чытала газету, таксама нiчога не гаворачы.
      Нарэшце Лота ўздыхнула i сказала:
      - Ну што ж, калi ты сапраўды так хочаш, каб я выпiла шакаладу, дык я вып'ю яго.
      - Не, я не настойваю наогул, - сказала мама. - I, акрамя таго, табе трэба спачатку апрануцца.
      Калi дагэтуль Лота была проста сярдзiтая, то зараз яна была вельмi сярдзiтая. Што ж атрымалася? Ёй нiчога не заставалася рабiць, як апрануць гэты страшэнны, стары свiтэр, якi шкрабаўся i калоўся, ды застацца без шакаладу! Як усе дрэнна абыходзiлiся з Лотай!
      - Дрэнная мама! - выкрыкнула Лота i тупнула нагой.
      - Усё, Лота, - сказала мама. - Досыць. Вяртайся ў свой пакой i сядзi там да таго часу, пакуль зноў не будзеш добрай дзяўчынкай.
      Лота абазвалася такiм крыкам, якi можна было пачуць ля хаты мiсiс Берг. Лота пабегла наверх, у дзiцячы пакой, ускрыкваючы.
      Мiсiс Берг у сябе дома пакруцiла галавой i сказала:
      - Бедная Лота, у яе, вiдаць, балiць жывоцiк!
      Але ў Лоты не балеў жывот. Проста яна была вельмi i вельмi сярдзiтая. Яна нават тупала нагамi. А на крэсле ляжаў свiтэр. Ён выглядаў як нiколi шкрабiстым. Лота кiнула яго на падлогу. Потым яна крыху супакоiлася i задумалася. Побач са свiтэрам яна ўбачыла нажнiцы, якiя Лота звычайна брала, калi выразала папяровых лялек. Яна ўзяла нажнiцы i з задавальненнем, не спяшаючыся, выразала вялiкую дзiрку ў свiтэры.