IЗАБЭЛА. Вы нiчога не зробiце, каб уратаваць яе?
      МАЦI-IГУМЕННЯ. Не.
      IЗАБЭЛА. Яна зусiм, зусiм безабаронная. Яна ад любвi яго забiла, ад любвi да мяне.
      МАЦI-IГУМЕННЯ. Цяпер гэта неважна. Яе сёння спаляць
      IЗАБЭЛА. А мяне?
      МАЦI-IГУМЕННЯ. Цябе?
      IЗАБЭЛА. Калi мяне спаляць?
      МАЦI-IГУМЕННЯ. Пад сцянамi манастыра стаiць войска герцага Нармандскага. Ён патрабуе, каб я выдала цябе.
      IЗАБЭЛА. Дык вось чаму я яшчэ жывая. Гэта гандаль. Ну як, пашчасцiла пагандляваць?
      МАЦI-IГУМЕННЯ. Пашчасцiла.
      IЗАБЭЛА. I колькi я каштую?
      МАЦI-IГУМЕННЯ. Дорага.
      IЗАБЭЛА. Выдатна! Ты прадбачлiва паступiла, калi прыняла мяне ў манастыр. Пад тваёю ўладаю зусiм задарам апынулася Iзабэла з П'емонта. Грэх гэта не скарыстаць. А заадно i пазабаўляцца. Усе гэтыя жарты з пакорлiвкасцю, мыццём падлогi. Параненага мне падсунула. Ты дрэсiравала мяне як сабаку. Толькi сталася так, што воўка выдрэсiраваць нельга. I вось цяпер, ты цягнула да апошняга, каб пазбавiцца ад мяне як мага выгадней. Выдатна! Невельскi манастыр будзе толькi квiтнець пад такiм кiраваннем. Дык калi ты мяне выдаш?
      МАЦI-IГУМЕННЯ. Я магу цябе выдаць.
      IЗАБЭЛА. Дык вось i выпадак. Што ты марудзiш? Клянуся, герцаг не забудзе такога падарунка. Ты аддала Iаану бiскупу, мяне - герцагу. Ад абодвех злачанак пазбавiлася, а сама быццам чыстая перад Богам засталася. Добрая здзелка з сумленнем.
      МАЦI-IГУМЕННЯ. Ты скончыла?
      IЗАБЭЛА. Так.
      МАЦI-IГУМЕННЯ. Я адмовiла герцагу.
      IЗАБЭЛА. Адмовiла?
      МАЦI-IГУМЕННЯ. Ты паедзеш з манастыра сёння ж. Васалы твайго бацькi чакаюць цябе. Яны даставяць цябе ў П'емонт.
      IЗАБЭЛА. Ты адпускаеш мяне?
      МАЦI-IГУМЕННЯ. Так.
      IЗАБЭЛА. Чаму?
      МАЦI-IГУМЕННЯ. Ты не манашка. I нiколi не была ёю. Ты не змагла пакiнуць свет, свет прыйшоў з табою. Я не магу судзiць цябе. Я не магу судзiць свет, бо такiм яго стварыў Гасподзь. Нiхто не вiнаваты. Але ты паедзеш...
      IЗАБЭЛА. А герцаг...
      МАЦI-IГУМЕННЯ. Герцаг. Герцаг проста не ўяўляе сабе, што яго чакае. Ты ўзначалiш П'емонцкi клан, аб'яднаеш баронаў. Ты заб'еш яго.
      IЗАБЭЛА. Альбо ён заб'е мяне...
      МАЦI-IГУМЕННЯ. Не, Iзабэла. Я бачу агонь у тваiх вачах. Ты заб'еш яго. Ты будзеш магутнай, Iзабэла. Ты зноў закладзеш Невельскi манастыр.
      IЗАБЭЛА. Што?
      МАЦI-IГУМЕННЯ. Заўтра герцаг пачне штурм.
      IЗАБЭЛА. Але...
      МАЦI-IГУМЕННЯ. Ён прыехеў па цябе. Ты ягонае выратаванне або пагiбель. Ён не паедзе без цябе. Заўтра ён пачне штурм.
      IЗАБЭЛА. Навошта ты iдзеш на гэта?
      МАЦI-IГУМЕННЯ. Не дзеля цябе.
      IЗАБЭЛА. Навошта? Ён жа заб'е ўсiх, усiх. Каб не засталося нiводнага сведкi ягонага злачынства.
      МАЦI-IГУМЕННЯ. Ты думаеш, я баюся смерцi?
      IЗАБЭЛА. Ты - не. А астатнiя? Пра iх ты падумала? Iх жа ўсiх пусцяць пад нож.
      МАЦI-IГУМЕННЯ. Ты не зразумела. Манастыр пракляты, апаганены.
      IЗАБЭЛА. Але я...
      МАЦI-IГУМЕННЯ. Ты толькi сродак. Я памылiлася, калi прыняла цябе. Хоць, пэўна,ўсё роўна б не адмовiла, нават, калi б ведала, да чаго гэта прывядзе. Праз цябе мы страцiлi святасць, мы страцiлi дух, якi гэтыя сцены захоўвалi чатырыста гадоў. У манастыры пасялiўся грэх. Значыць манастыру канец. Мы абавязаны загладзiць вiну сваёй крывёю. Усе... Пакорлiвасць i лагоднасць. Не рабi зла, але прымай. Прымай як пакаранне Бажае за грахi. Пакорлiвасць перад злом, гордасцю, жорсткасцю... Лагоднасць... Ягняты, якiх вядуць на пагiбель.. Хiба не пра гэта казаў Хрыстос? Хiба не праз гэта мы здабываем збавенне i веру. Я не магла выдаць цябе. Але ўсе мы, калi захоча Гасподзь, усе мы, хто верай i праўдай служылi яму, прымем смерць пакорлiва, з радасцю i надзеяй...
      IЗАБЭЛА. А Iаана? Чаму ты аддала Iаану?
      МАЦI-IГУМЕННЯ. Я не аддала Iаану. Яна проста iдзе раней за нас.
      IЗАБЭЛА. Дык што, я больш цябе не ўбачу?
      МАЦI-IГУМЕННЯ. Не ведаю. Але помнi пра сваё абяцанне. На месцы гэтага манастыра ты пабудуеш новы.
      IЗАБЭЛА. Я клянуся, не ведаю, цi ёсць у мяне штосьцi святое, але я клянуся, што вярнуся сюды. Вярнуся з войскам. Вам трэба толькi пратрымацца.
      МАЦI-IГУМЕННЯ. Iдзi i памятай пра сваё абацянне.
      IЗАБЭЛА. Не забуду, матушка. (Кленчыць i цалуе ёй руку). Дзякуй вам, мне здаецца, я зразумела...
      МАЦI-IГУМЕННЯ. Iдзi, развiтайся з сёстрамi.
      IЗАБЭЛА. Сцеражы вас, Бог. (Заходзiць сястра Марыя).
      СЯСТРА МАРЫЯ. Матушка, сястра Урбена памiрае. Яна клiча вас.
      МАЦI-IГУМЕННЯ. Iду...
      (Мацi-Iгумення i сястра Марыя выходзяць).
      Сцэна 34
      (Забягаюць Жан, Брумсхальд i Рабер).
      IЗАБЭЛА. Жан! Брумсхальд! Рабер! Божа, як я рада вас бачыць1
      ЖАН. Iзабэла!
      IЗАБЭЛА. Што, я спадзяюся, сумавалi па сваёй панi!
      РАБЕР. Ды я зараз хiба толькi не лятаю ад радасцi.
      БУМС АЛЬД. Дзе табе лятаць, качар!
      РАБЕР. Маўчы, нармандскi мядзведзь! Захачу i палячу! Разганюся i палячу!
      БУМС АЛЬД. Ён п'яны.
      IЗАБЭЛА. А пуза, я бачу, выгадаваў на п'емонцкiх парсючках. А?
      РАБЕР. А што нам без цябе было рабiць? Толькi жэрцi! (Рагоча).
      ЖАН. Iзабэла, як ты дзiўна выглядаеш у манаскiм адзеннi.
      БУМСХАЛЬД. Роўна багамолка! Ха-ха...
      ЖАН. Можа, нам трэба звяртацца да цябе "сястра Iзабэла"?
      IЗАБЭЛА. Усё! З манаствам скончана! Да д'ябла! Iзабэле з П'монта не быць манашкаю.
      БУМСХАЛЬД. Значыцца, недарэмна я захоўваў твой меч?
      IЗАБЭЛА. Дзе ён?
      БУМСХАЛЬД. Трымай (Кiдае ёй меч). Больш чым уласнае жыццё зберагаў.
      IЗАБЭЛА. Тваё жыццё не вартае i пядзi гэтага мяча. (Гледзячы на меч). Ах, як я сумавала па табе. Як сумавала па гэтым цяжары ў руцэ. (Гуляе iм). Ён усё яшчэ такi ж востры! (Спрабуе на язык). I ў яго ўсё яшчэ смак крывi. Няма нiчога лпшага за смак сталi i крывi. Што, засумаваў? Заляжаўся? Хутка, хутка я напаю цябе...Напаю цябе крывёю! (Васалам) Што, стаiцё, як слупы, дакладвайце!
      БУМСХАЛЬД. Давай, Жан. Ты гэта ўмееш...
      ЖАН. У Невельскiм лесе цябе чакае атрад. Сорак рыцараў твайго бацькi. Яны даставяць цябе ў П'емонт. Там стаiць яшчэ тысяча. Яны ўсе чакаюць цябе.
      IЗАБЭЛА. А бароны?
      РАБЕР. Тфу, сабакi.
      БУМСХАЛЬД. Яны спалохалiся. Смерць твайго бацькi...
      IЗАБЭЛА. Пляваць! Збярыце iх. Я думаю, я змагу iх пераканаць.
      РАБЕР. Слухай, змрочная мясцiна. Як ты тут жыла? Тут, пэўна, i папаляваць нармальна нельга?
      IЗАБЭЛА. Да д'ябла паляванне! А зрэшты - не. Паляванне яшчэ наперадзе! Нам трэба загнаць вяпрука. Нармандскi герцаг - знатная здабыча, а?
      БУМСХАЛЬД. Паляванне будзе як мае быць!
      РАБЕР. Добра будзе засадзiць яму восцi ў карак...
      IЗАБЭЛА. Не! Герцаг мой! Я сама перарэжу яму горла. Чулi? (Хапае меч i надразае сабе руку). Прысягаю гэтай крывёю, што не спынюся, пакуль не заб'ю ўсiх, усiх да адзiнага ягоных шакалаў. (Зрывае з сябе белую манаскую тканiну, выцiрае меч i сваю руку). Вось цяпер наш сцяг! Трымайце! Пад iм мы пойдзем на Нармандыю. Чулi?
      ВАСАЛЫ. Так!
      IЗАБЭЛА. Я сама заб'ю яго!
      ВАСАЛЫ. (крычаць) Слава Iзабэле з П'емонта!
      IЗАБЭЛА. Д'ябал! Хачу вiна!
      РАБЕР. Вось гэта справа! Вось гэта я разумею. (Падае ёй бурдзюк з вiном. Iзабэла п'е).
      ЖАН. Ды яна зараз захлынецца!
      РАБЕР. Ды хутчэй я палячу, чым яна...
      БУМСХАЛЬД. Цяпер мы iм усiм пакажам!
      ЖАН. Кроў залье Нармандыю, гэта праўда.
      РАБЕР. Першую кроў мы ўжо пусцiлi.
      IЗАБЭЛА. Добра! (П'е яшчэ.) П'емонцкае вiно. Што можа быць лепей для П'емонцкай крывi? Каго вы ўжо зарэзалi?
      РАБЕР. Мне таксама вiна!
      БУМСХАЛЬД. Тут шпiёна герцагскага... Злавiлi ўчора. Па сцежцы прабiраўся. Спачатку прызнавацца не хацеў.
      РАБЕР. Не-а. Не ха-цеў. Плакаў усё, прасiў...
      ЖАН. Затым Рабер пакалупаў ножыкам яго прыгажэнькi тварык - i той загаварыў.
      РАБЕР. Яшчэ як загаварыў. Заспяваў. (Рагоча). Маладзенькi яшчэ такi.
      БУМСХАЛЬД. Як выявiлася, ён сакратар бiскупа. Уяўляеш? Казаў, ён у вас тут у манастыры абiваўся, а потым вырашыў вярнуцца да герцага.
      ЖАН. Цяпер яму будзе цяжкавата гэта зрабiць.
      IЗАБЭЛА. Я памятаю яго. Я... Што вы з iм зрабiлi?
      РАБЕР. А што мы робiм са шпiёнамi герцага? Распаролi жывот i пакiнулi крумкачам.
      IЗАБЭЛА. (Цiха) Ён зусiм маладзенькi быў.
      РАБЕР. Ну i д'ябал з iм. Звярам на ежу пойдзе. Выпi лепш вiна! (Яна доўга п'е).
      IЗАБЭЛА. (раптам раз'юшана) Ну i д'ябал з iм! Д'ябал з iмi з ўсiмi, з вырадкамi! Дык вы радыя мяне бачыць?
      ВАСАЛЫ. (крычаць) Радыя! Слава П'емонцкаму клану!
      IЗАБЭЛА. Звяр'ё! Хачу танцаваць! Музыку! Ну!
      БУМСХАЛЬД. Тут? Можа, пачакаеш...
      IЗАБЭЛА. Сцiхнi! Тут! Зараз жа! Я тьысячу гадоў не танцавала. У гэтай труне! Танцаваць усiм! Чуеце мяне? Усiм! (Усе танцуюць). Танцуйце! Танцуйце! Весялiце вашую панi! Весялей! Морды весялейшыя! Д'ябал, як я люблю вашы морды! (Раптам спыняецца). Усё. Хопiць. Iдзiце, запрагайце каней. Мы яшчэ павесялiмся. Дома... Я хутка прыйду.
      РАБЕР. Што?
      IЗАБЭЛА. Я хутка прыйду. Мне трэба закончыць адну справу...
      (Васалы выходзяць).
      Сцэна 35
      (Уваходзяць манашкi).
      IЗАБЭЛА. Я пакiдаю вас. Вы ведаеце. Адно абяцаю. Я буду памятаць вас. Я буду малiцца за вас. Чакайце мяне, хутка я вярнуся.
      СЯСТРА ВЕНТУРЫЯ. Вяртайся.
      СЯСТРА БЕРНАРДА. Няхай Бог не пакiне цябе.
      СЯСТРА ГАННА. Злiтуйся над якiм-небудзь палонным у iмя нашай памяцi, i нам на нябёсах лепш будзе.
      IЗАБЭЛА. Добра. Я абяцаю.
      СЯСТРА МАРЫЯ. Беражы сябе.I даруй нам, калi што не так...
      СЯСТРА ГАННА. Сястра Iзабэла...
      IЗАБЭЛА. Не! Усё! Сястра Iзабэла памерла. Яе спалiлi разам з Блажэннай Iаанай. Засталася толькi Iзабэла П'емонцкая! Засталося зверанё. I яно хоча крывi! Я вярнуся. Я вярнуся, каб забiваць. Я вярнуся, каб помсцiць. Мой меч чакае мяне. Але калi мяне заб'юць, мы сустрэнемся зноў. Захоўвайце вашую веру. I яна перажыве вас. Бо сказана ў Евангеллi: "Праўдзiва кажу вам: калi пшанiчнае зерне, што ўпала ў зямлю, не памрэ, то застанецца адно, а калi памрэ, то дасць шмат плёну". Вы гэтыя зярняты. Вы... Мне ўжо час... Бывайце!
      (Яна выходзiць. Сёстры кленчаць i пачынаюць малiцца. Чуваць песнапеннi).
      Сцэна 36
      З'яўляецца сястра Iаана. Яна танцуе i спявае, i смяецца, i плача, i танец яе дзiўны i прыгожы, таму што ў iм i Бог, i Сатана, i цемра, i святло...
      Зацямненне...