Андрэй Курэйчык
      П'емонцкi звер
      Гiстарычная драма ў 3-х актах
      Дзейныя асобы:
      Iзабэла П'емонцкая.
      Мацi-Iгумення
      Бiскуп Альберт
      Рыцар Жафрэй
      Сястра Ганорыя
      Сястра Iаанна
      Сястра Марыя
      Сястра Вентурыя
      Сястра Бернарда
      Сястра Ганна
      Фiлiп
      Урбена
      Рабэр
      Жан
      Брунсхальд
      Сёстры манастыра
      Дзея адбываецца ў Невельскiм манастыры.
      Сярэднявечча...
      АКТ 1
      Сцэна 1
      (Выходзяць манашкi, за iмi Мацi-iгумення i бiскуп Альберт. Пачынаецца абрад пастрыжэння Iзабэлы з П'емонта ў манашкi Невельскага манастыра. Чытаюцца малiтвы на латынi. Чуюцца песнапеннi).
      МАЦI-IГУМЕННЯ. Iзабэла з П'емонта, ты прымаеш пострыг i становiшся манашкай Невельскага манастыра. Ад гэтага часу ты павiнна забыцца на сваё iмя, i тытул, i званне, па сваёй волi i назаўсёды адмовiцца ад усiх людскiх даброт i спакусаў. I ўбогай, пакорлiвай ты ўваходзiш у гэтыя сцены, каб прысвяцiць жыццё сваё Пану Богу нашаму Iсусу Хрысту.
      МАНАШКI: Аман.
      БIСКУП АЛЬБЕРТ. Тваё рашэнне - добраахвотнае?
      IЗАБЭЛА. Так.
      БIСКУП АЛЬБЕРТ. Цi прымаеш ты дзеля славы Пана Бога Нашага зарокi нявiннасцi, бясшлюбнасцi i самаадрачэння, каб чыстай i беззаганнай служыць Яму?
      IЗАБЭЛА. Так.
      МАЦI-IГУМЕННЯ. Ты будзеш жыць згодна з заведзенымi тут здаўна правiламi i звычаямi, працаваць i малiцца разам з iншымi сёстрамi, падпарадкоўвацца i з радасцю i пакорлiвасцю выконваць распараджэннi старэйшых сёстраў. Як патрабуе старажытная традыцыя нашага манастыра, у першы месяц ты будзеш размаўляць толькi з Богам - праз малiтву сваю. Нiхто не павiнен звяртацца да цябе, бо ў гэты час ты прысвечаная Богу. Ты будзеш працаваць адна, жыць i трапезнiчаць асобна, каб нiхто не адхiлiў цябе ад Яго. Толькi сястра Ганорыя будзе перадаваць табе мае распараджэннi. Калi парушыш правiла - будзеш пакараная.
      БIСКУП АЛЬБЕРТ. Ну, ну, Мацi-Iгумення, не варта палохаць сястру Iзабэлу празмернай суровасцю. У манастыры ўсе служаць Пану Богу. I ўсе любяць адзiн аднаго.
      МАЦI-IГУМЕННЯ. Я спадзяюся, мне дазволена гаварыць у сваiм манастыры ўсё, што я лiчу патрэбным, бiскуп Альберт? Можа вам здаецца, што вы ведаеце лепей, як наладзiць жыццё манастыра?
      БIСКУП АЛЬБЕРТ. Не, не, што вы... Я нi ў якiм разе не хачу аспрэчыць ваша права...
      МАЦI-IГУМЕННЯ. Тады не варта нiчога i казаць. Невельскi манастыр, дзе Бог бязмежнай ласкаю сваёю даў мне быць iгуменняй, як вы выдатна ведаеце, з'яўляецца наймагутным апiрышчам Царквы на Паўночным Захадзе. I вы, i Папа рэгулярна атрымлiваеце немалы даход ад манастырных земляў.
      БIСКУП АЛЬБЕРТ. Гэта праўда... Невельскi манастыр заўсёды быў сцягам Царквы i нёс праўдзiвы дух веры.
      МАЦI-IГУМЕННЯ. Сястра Iзабэла, падыдзi да мяне. (Iзабэла падыходзiць). Служы Богу i Ён не пакiне цябе. Сястра Марыя, пакажаш ёй келлю. Астатняе потым. А цяпер усе выйдзiце.
      (Усе, акрамя бiскупа, выходзяць).
      Сцэна 2
      БIСКУП АЛЬБЕРТ. Усё ж такi вы ўскладаеце на сябе вялiкую адказнасць, прымаючы ў манастыр Iзабэлу з П'емонта.
      МАЦI-IГУМЕННЯ. Я ведаю, што раблю.
      БIСКУП АЛЬБЕРТ. Безумоўна, матушка, безумоўна. Ваша мудрасць усiм вядомая. Але, можа, зараз не самы лепшы час.
      МАЦI-IГУМЕННЯ. Каб служыць Богу, не бывае лепшага i горшага часу, бiскуп.
      БIСКУП АЛЬБЕРТ. Ваша праўда, але палiтычная сiтуацыя пагражае вялiкiмi бедамi. Нармандыя ў полымi вайны. Англiйскiя бароны паспрабуюць скарыстаць гэта. Ужо спрабавалi. Папа - у роздуме. У гэтай сiтуацыi П'емонцкi клан пайшоў на змову з баронамi i з таго стаў кроўным ворагам герцага Нармандскага. Вы разумееце, чым гэта пагражае.
      МАЦI-IГУМЕННЯ. Манастыр супраць войнаў.
      БIСКУП АЛЬБЕРТ. Нам гэта вядома.
      МАЦI-IГУМЕННЯ. Мы не збiраемся падтрымлiваць нiводзiн з бакоў.
      БIСКУП АЛЬБЕРТ. Але вы прынялi ў сваё лона спадкаемнiцу П'емонцкага клана. Як гэта зразумець?
      МАЦI-IГУМЕННЯ. Святая Царква прымае ў сваё лона ўсiх пакутных. А ў сценах манастыра няма нi герцагаў, нi герцагiнь.
      БIСКУП АЛЬБЕРТ. Гэта вельмi, вельмi не спадабаецца герцагу, якi выставiў умовай спынення вайны жанiцьбу з Iзабэлай.
      МАЦI-IГУМЕННЯ. Позна. Манашка належыць Богу.
      БIСКУП АЛЬБЕРТ. Але...
      МАЦI-IГУМЕННЯ. Хопiць! Калi герцагу штосьцi не падабаецца, няхай утаймуе свае жаданнi. Кiм ён сябе лiчыць? Заганарыўся! Сатана таксама за ганарлiвасць быў звергнуты.
      БIСКУП АЛЬБЕРТ. Але, Мацi-Iгумення...
      МАЦI-IГУМЕННЯ. Хай ведае, што калi ён так заганарыўся, што вырашыў скарыстаць сiлу...Бог забараняе пагрозы. Але папярэдзьце яго, што нiводзiн правiцель не ўзяў яшчэ сiлай Невельскi манастыр! Вось уж чатыры стагоддзi гэтая святыня недаступная для людскiх страсцей. А правiцелi, што ўзнялi свой меч супраць яго, загiнулi пад яго мурамi. Можаце яму гэта перадаць.
      БIСКУП АЛЬБЕРТ. Я спадзяюся, вы ведаеце, што робiце. Баранi, Божа, i вас, i ваш манастыр.
      МАЦI-IГУМЕННЯ. Iдзiце, бiскуп Альберт, iдзiце i не турбуйцеся. Iзабэла П'емонцкая сёння памерла. Тут засталася толькi сястра Iзабэла - не спадкаемнiца магутнага клана, але адданая сястра Госпада Iсуса Хрыста.
      БIСКУП АЛЬБЕРТ. Аман. (Выходзiць).
      МАЦI-IГУМЕННЯ. Сястра Ганорыя! (Прыбягае сястра Ганорыя).
      СЯСТРА ГАНОРЫЯ. Я тут, матушка.
      МАЦI-IГУМЕННЯ. Сястра ўладкавала новенькую?
      СЯСТРА ГАНОРЫЯ. Так, як вы i сказалi.
      МАЦI-IГУМЕННЯ. Добра. Няхай працуе на кухнi.
      СЯСТРА ГАНОРЫЯ. На кухнi...
      МАЦI-IГУМЕННЯ. Даручыш ёй цяжкую працу. Хай мые падлогу.
      СЯСТРА ГАНОРЫЯ. Адна?
      МАЦI-IГУМЕННЯ. Адна. Ёй варта забыцца пра свет i кiм яна там была. I няхай молiцца.
      СЯСТРА ГАНОРЫЯ. Я перадам. Усё да слова перадам.
      МАЦI-IГУМЕННЯ. Перадай. I сачы за ёю. Слабыя душы - лёгкая здабыча князя цемры. Трэба злупiць з яе свецкае шалупiнне. Здзерцi!
      СЯСТРА ГАНОРЫЯ. Я не спушчу з яе вачэй. Шоўкавай стане.
      МАЦI-IГУМЕННЯ. Ячмень у свiран завезлi?
      СЯСТРА ГАНОРЫЯ. Сыры...
      МАЦI-IГУМЕННЯ. Зноў сыры?! Хадзем...
      (Выходзяць).
      Сцэна 3
      (Уваходзяць бiскуп Альберт i Фiлiп).
      БIСКУП АЛЬБЕРТ. Фiлiп.
      ФIЛIП. Я тут, Ваша правялебнасць
      БIСКУП АЛЬБЕРТ. Усё чуў?
      ФIЛIП. Усё.
      БIСКУП АЛЬБЕРТ. Я бачу пытанне ў тваiх вачах.
      ФIЛIП. Так, але...
      БIСКУП АЛЬБЕРТ. Ну, смялей, мой хлопчык.
      ФIЛIП. Чаму вы дазволiлi ёй так размаўляць з вамi?
      БIСКУП АЛЬБЕРТ. Ты яшчэ малады, Фiлiп. Так, табе яшчэ шмат чаму давядзецца навучыцца.
      ФIЛIП. Але вы бiскуп Царквы божай.
      БIСКУП АЛЬБЕРТ. Не заўсёды тытул азначае сiлу. Такi свет.
      ФIЛIП. Вы адступiце?
      БIСКУП АЛЬБЕРТ. Пакуль. Не глядзi так на мяне, юны Фiлiп. Мы ж з табою не ваяры, а служкi Царквы. Так цi не?
      ФIЛIП. Так, але...
      БIСКУП АЛЬБЕРТ. I апроч таго, Бог нiчога не пакiдае беспакараным, асаблiва ганарлiвасць. I хто ведае, хлопчык мой, можа, праз нас i прыйдзе Ягоная адплата. I нават вельмi хутка. Усё ў руках Божых.
      ФIЛIП. Мне здаецца, я разумею.
      БIСКУП АЛЬБЕРТ. Ты напiшаш Папе ад мяне лiст. Раскажы ўсё падрабязна, пра ўсю нашу размову з Мацi-Iгуменняй. У цябе свежая памяць. Фiлiп, спадзяюся, ты нiчога не забудзеш?
      ФIЛIП. Папрасiць чаго-небудзь?
      БIСКУП АЛЬБЕРТ. Навошта? Не трэба нiчога прасiць. Запомнi, нiколi не прасi тое, што даць табе не могуць. Але лепш мы самi паведамiм пра ўсё Папе, чым хтосьцi iншы. Напiшы сёння.
      ФIЛIП. Напiшу.
      БIСКУП АЛЬБЕРТ. А я сёння сустрэнуся з герцарам. I вось яшчэ, Фiлiп. Я хачу папрасiць цябе.
      ФIЛIП. Усё, што магу.
      БIСКУП АЛЬБЕРТ. Можаш, мой хлопчык. Я разлiчваю на цябе, таму што бачу - у цябе вялiкiя перспектывы. Хоць ты яшчэ такi юны. У цябе аблiчча анёла, Фiлiп. Ты ведаеш гэта? А вочы кажуць пра прастадушнасць i дабрыню i выклiкаюць такi давер i прыхiльнасць... Калi б зайздрасць не была грахом, я, пэўна... Гм... Каб я так выглядаў у тваiм узросце, хто ведае, хто ведае... Дык вось, я хачу, каб ты стаў тут маiмi вушамi i вачыма Я ад'язджаю, ты застаешся. Я павiнен ведаць усё, што адбываецца ў гэтых сценах. Што галоўнае ў мастацтве палiтыкi, мой хлопчык? Ну, я ж казаў табе.
      ФIЛIП. Уменне слухаць?
      БIСКУП АЛЬБЕРТ. Не, Фiлiп, уменне чуць. Гэта патрэбна ведаць вельмi добра. Дык ты зразумеў сваю задачу?
      ФIЛIП. Так, Ваша Правялебнасць.
      БIСКУП АЛЬБЕРТ. Яна няпростая.Здолееш выканаць?
      ФIЛIП. Здолею, Ваша Правялебнасць. Вы верыце мне?
      БIСКУП АЛЬБЕРТ. Вядома, мой хлопчык. А цяпер хадзем, хадзем - час не церпiць. Нам давядзецца яшчэ шмат зрабiць дзеля славы Божай.
      (Выходзяць).
      Сцэна 4
      (Уваходзяць сястра Вентурыя, сястра Бернарда i сястра Ганна, нешта заўзята абмяркоўваюць).
      СЯСТРА ВЯНТУРЫЯ. Праўду кажу вам, яе пасялiлi ва Ўсходняй вежы.
      СЯСТРА ГАННА. Ва Ўсходняй вежы? Вой, там, пэўна, зараз холадна.
      СЯСТРА БЕРНАРДА. А вы яе бачылi?
      СЯСТРА ГАННА. Я бачыла. Але адразу нават не пазнала. Яна цяпер такая разгубленая. Ходзiць панурая ўся, задуменная. Увесь час у падлогу глядзiць, быццам страцiла што.
      СЯСТРА БЕРНАРДА. А кажуць, яна зусiм дзiкая была.
      СЯСТРА ВЯНТУРЫЯ. Жартачкi вам - П'емонцкi клан! Там усе такiя.
      СЯСТРА БЕРНАРДА. Кажуць, што ворагаў сваiх яна лавiла i смажыла на агнi, павольна. Акурат пад час баляў смажыла, каб гасцей пацешыць.
      СЯСТРА ГАННА. Божа лiтасцiвы, як жа такое магчыма...
      СЯСТРА ВЯНТУРЫЯ. Магчыма, сястра Ганна, магчыма. Племя Каiнава!
      СЯСТРА БЕРНАРДА. А потым скормлiвала iх мяса сваiм сабакам. Праўду кажу вам, скуру з жывых здзiрала. На круках людзей вешала. Нiкога не шкадавала. Нават брата свайго, графа Брандыёна, сваiмi рукамi закалола. Нож па самае дзяржальна ў горла засунула i ўсмiхаецца. I бацька яе побач.
      СЯСТРА ВЯНТУРЫЯ. Ён, кажуць, звяруга. I на нагах ў яго мядзведжыя кiпцюры.
      СЯСТРА БЕРНАРДА. Ну, кроў сваiх ворагаў ён п'е быццам...
      СЯСТРА ГАННА. А яна?
      СЯСТРА БЕРНАРДА. Яна?
      СЯСТРА ВЯНТУРЫЯ. Яна якраз любiць такiх беленькiх
      СЯСТРА БЕРНАРДА. ...такiх маленькiх...
      СЯСТРА ВЯНТУРЫЯ. ...манашак, як ты
      СЯСТРА БЕРНАРДА. Вось прыйдзе ўначы, перарэжа тваё горлачка i будзе пiць...
      СЯСТРА ГАННА. А-а-а... Сястра Бернарда, сястра Вентурыя, чаго вы мяне пужаеце? Мне страшна. Нашто вы мяне пужаеце?
      СЯСТРА ВЯНТУРЫЯ. Я чаго тут пужацца? Праўда, сястра Бернарда? Калi яна кiм i перакусiць, дык у першую чаргу табою, сястра Ганна. Я б таксама не супраць...
      СЯСТРА ГАННА. А-а-а-а... Страшыце, страшыце! Згiньце вы! Не буду больш з вамi размаўляць.
      СЯСТРА БЕРНАРДА. Сястра Вентурыя, ужо i месяц мiнуў, а нiхто з сястрой Iзабэлай дагэтуль i не размаўляе.
      СЯСТРА ВЯНТУРЫЯ. Мацi-Iгумення так i не зняла забароны. А забарона тая страшная. Пад пагрозай анафемы. Усе павiнны трымацца ў баку ад яе. I дапамагаць нельга.
      СЯСТРА ГАННА. Ёй далi такую цяжкую працу, такую цяжкую.
      СЯСТРА БЕРНАРДА. Па грахах i праца.
      СЯСТРА ГАННА. Гэта так... Толькi яна ледзь не надрываецца кожны дзень мураваныя падлогi скрабсцi. I ўсё на каленях. А камень халодны, востры. I вада цяпер зусiм халодная. Уначы ледзяной скарынкаю пакрываецца. А рукi... Я бачыла яе рукi. Яны зусiм ссiнелi ад халоднай вады, скура сцерлася, крываточыць
      СЯСТРА ВЯНТУРЫЯ. Але, за такой працай нядоўга працягне.
      СЯСТРА БЕРНАРДА. Так ёй i трэба. Настаў час адказваць за грахi. I гэта толькi пачатак тых пакутаў, што давядзецца ёй вытрываць, не тут, дык пасля жыцця.
      СЯСТРА ГАННА. Памажы ёй, Божа.
      СЯСТРА ВЯНТУРЫЯ. Гасподзь наш - лiтасцiвы.
      СЯСТРА БЕРНАРДА. Аман.
      СЯСТРА ВЯНТУРЫЯ. А вы чулi, што... Зiрнiце, няма нiкога?
      СЯСТРА ГАННА. (азiраецца): Нiкога.
      СЯСТРА БЕРНАРДА. Ну, хутчэй кажы. Не мучай.
      СЯСТРА ВЯНТУРЫЯ. Чула я, што яна пайшла ў манастыр не дзеля пакаяння i выратавання душы, а каб не iсцi замуж за герцага Нармандскага.
      СЯСТРА БЕРНАРДА. Яна адмовiла герцагу? Якая дзёрзкасць! Можа, ёй у мужы iмператара трэба?
      СЯСТРА ГАННА. Хрысце Божа, адмовiла герцагу! А раптам цяпер герцаг пойдзе на манастыр? Мы ледзьве адбiлiся ад паўночнага лiха.
      СЯСТРА ВЯНТУРЫЯ. Сапраўды, вiкiнгi прынеслi ў мiнулым годзе вялiкiя разбурэннi.
      СЯСТРА БЕРНАРДА. Мацi-Iгумення не баiцца герцага. Не баiцца вiкiнгаў. Мацi-Iгумення нiкога i нiчога не баiцца, акрамя гневу Божага.
      СЯСТРА ГАННА. Так, усё ў руках Божых. Найсвяцейшая Дзева Марыя не пакiне нас.
      СЯСТРА ВЯНТУРЫЯ. (змоўнiцкiм голасам): Хадзем на кухню.
      СЯСТРА БЕРНАРДА. Вой, нядобра гэта.
      СЯСТРА ГАННА. Калi сястра Ганорыя праведае...
      СЯСТРА ВЯНТУРЫЯ. Хiба мы туды на Iзабэлу iдзем глядзець? Хiба мы правiлы манастыра iдзем парушаць, а, сястра Бернарда?
      СЯСТРА БЕРНАРДА. Не, не... Як такое можна падумаць? Мы - на Iзабэлу? Тфу. Мы туды агароднiну iдзем разбiраць.
      СЯСТРА ГАННА. I мы не вiнаватыя, што там можа апынуцца сястра Iзабэла.
      СЯСТРА ВЯНТУРЫЯ. Малайчына, сястра Ганна. Слушна гаворыш.
      СЯСТРА БЕРНАРДА. I нам трэба паспяшацца.
      СЯСТРА ГАННА. Я згараю ад нецярпення, так хочацца... агароднiну разбiраць.
      СЯСТРА ВЯНТУРЫЯ. Так, гэта вельмi захапляюча. (Смяюцца).
      СЯСТРА БЕРНАРДА. Хадземце.
      (Выходзяць).
      Сцэна 5
      (Iзабэла мые падлогу. Яна ледзь не падае з ног ад стомы i голаду. Вусны яе нешта шэпчуць).
      IЗАБЭЛА. (мармыча): Божа, памажы мне, Божа... (Заходзiць сястра Ганорыя i дэманстратыўна вылiвае на падлогу памыi. Выходзiць. Iзабэла кленчыць, каб прыбраць iх, але трацiць прытомнасць ад стомы i падае. Заходзiць сястра Марыя).
      СЯСТРА МАРЫЯ. (падбягае да Iзабэлы) : Сястра Iзабэла, сястра Iзабэла... Уставай! Уставай... Ох, сiняя ўся. Ачуньвай! Не трэба табе на падлозе ляжаць. Камень надта халодны. Памрэш... Чуеш? Божа, не давядзi... (Падымае яе i ўсаджвае на лаўку). Ну, ну... Сястра Iзабэла.
      IЗАБЭЛА. (ледзь чутна): Што? Што такое...
      СЯСТРА МАРЫЯ. Сястра Iзабэла, гэта я, я, сястра Марыя. Сястра Марыя. Пазнаеш мяне?
      IЗАБЭЛА. Так... Што са мною?
      СЯСТРА МАРЫЯ. Ты ўпала. Упала. Нельга на халоднай падлозе ляжаць.
      IЗАБЭЛА. Так, гэта нiчога... Я зараз... Зараз. (Спрабуе ўстаць). Мне трэба вымыць. (Паказвае на памыi). Вымыць... падлогу.
      СЯСТРА МАРЫЯ. Ну куды табе. Ты i на нагах не трымаешся. Ах, ах, ах...
      IЗАБЭЛА. Я нiчога, нiчога... галава крыху кружыцца. Я, я ўжо лепей... лепей сябе адчуваю.
      СЯСТРА МАРЫЯ. Бачу я, як ты сябе адчуваеш. Ты хворая.
      IЗАБЭЛА. Не трэба, не трэба... Iдзi. Цябе пакараюць, калi ўбачаць са мною. Дзякуй. (Спрабуе падняцца i зноў падае).
      СЯСТРА МАРЫЯ. Сядзi, сядзi. Ох, упартая ты. Сядзi, кажу табе! Я сама ўсё зраблю. (Iдзе да вядра).
      IЗАБЭЛА. Не, табе нельга.
      СЯСТРА МАРЫЯ. Маўчы. Зараз лепш не крычаць. Сястра Ганорыя можа пачуць. Святая Марыя Магдалiна, памажы нам...
      IЗАБЭЛА. Навошта ты гэта робiш?
      СЯСТРА МАРЫЯ. А хiба Хрыстос не вучыў дапамагаць людзям?
      IЗАБЭЛА. Дзякуй табе. Я проста стамiлася...
      СЯСТРА МАРЫЯ. Вельмi?
      IЗАБЭЛА. Нiчога, гэта пройдзе. Я... я навучуся.
      СЯСТРА МАРЫЯ. Мацi-Iгумення правярае цябе. Гэта выпрабаванне. Табе проста трэба пацярпець.
      IЗАБЭЛА. Я пацярплю.
      СЯСТРА МАРЫЯ. Я ведаю, ты моцная. Толькi без Бога якая можа быць моц? На вось. (Нешта перадае ёй).
      IЗАБЭЛА. Што гэта?
      СЯСТРА МАРЫЯ. Гэта каўчэжац. Там мошчы святога Iеранiма. Ён заўсёды мне дапамагаў. I табе дапаможа. Малiся толькi, i абавязкова дапаможа.
      IЗАБЭЛА. Дзякуй. (Вешае каўчэжац сабе на шыю).
      СЯСТРА МАРЫЯ. Сёстры кажуць, што ты дачка звера. Што ты пiла кроў сваiх ворагаў i ела iх смажанае мяса. Што ты адна магла забiць дзесятак рыцараў...
      IЗАБЭЛА. (смяецца): Яны праўда так думаюць?
      СЯСТРА МАРЫЯ. Усiм вядома, колькi нармандцаў было пакарана па загадзе твайго бацькi.
      IЗАБЭЛА. На вайне заўсёды шмат ахвяр.
      СЯСТРА МАРЫЯ. Але кажуць, ты забiла нават роднага брата.
      IЗАБЭЛА. Ён быў здраднiкам. Ён падаслаў да бацькi наёмнага забойцу. Той пралiчыўся - бацька застаўся жывы. Толькi паранены - ён страцiў вока. Брат зрабiў свой выбар.
      СЯСТРА МАРЫЯ. I ты сама?..
      IЗАБЭЛА. Так, я забiла яго. Я выклiкала яго на перамовы, нiбы хачу аб'яднацца з iм i выступiць супраць бацькi, i там перарэзала яму горла. Я глядзела, як ён хрыпеў i захлынаўся сваёю крывёю.
      СЯСТРА МАРЫЯ. Божа, даруй ёй яе грахi.
      IЗАБЭЛА. Але ўсё гэта ў мiнулым.
      СЯСТРА МАРЫЯ. Ад мiнулага не так лёгка пазбавiцца, мне здаецца.
      IЗАБЭЛА. Не, я зрабiла свой выбар. Назад шляху няма. З крывёю скончана. Я стамiлася ад войнаў, стамiлася нават болей, чым ад мыцця падлогi.Цяпер усё. Я закапала свой меч.
      СЯСТРА МАРЫЯ. Хiба ў жанчыны можа быць меч?
      IЗАБЭЛА. У мяне быў. Толькi ў манастыры зброя не мае сэнсу. Бог тут адзiны абаронца. Толькi Ён...
      СЯСТРА МАРЫЯ. Мне казалi, ты адмовiлася выходзiць за герцага Нармандскага.
      IЗАБЭЛА. Ён вораг маёй сям'i. Што ж тут дзiўнага?
      СЯСТРА МАРЫЯ. Проста... Герцаг Нармандскi такi магутны сiньёр. I хiба твой шлюб не мог стаць пачаткам усталявання мiру?
      IЗАБЭЛА. Мiру? Мiру не iснуе. Мiр зараз - гэта толькi падрыхтоўка да вайны. А я... А я толькi разменная манета. Нармандыя хоча П'емонт. Захапiць яго праз шлюб са мною прасцей, чым праз вайну. Як толькi гэта адбудзецца, мяне заб'юць.
      СЯСТРА МАРЫЯ. Заб'юць? Таму ты пайшла ў манашкi? Але гэта няправiльна. Сюды iдуць служыць Богу.
      IЗАБЭЛА. А што мне было рабiць? Майго бацьку заб'юць. Гэта справа часу. Ён разумее гэта, таму i пайшоў на змову з баронамi. Але гэта яго не ўратуе. Я не ведаю... Усё страцiла сэнс. Я заблыталася... (Цiха). I я хачу жыць.
      СЯСТРА МАРЫЯ. Божа, памажы ёй... Колькi зла! Колькi зла! Нiчога, тваё сэрца ачысцiцца ад брыдоты. Пройдзе час, i ты зразумееш... Калi толькi ты не...
      IЗАБЭЛА. Ты яшчэ сумняваешся? Ну як табе даказаць, што я не ваўкалак?
      СЯСТРА МАРЫЯ. (думае): Пакажы ногi.
      IЗАБЭЛА. Ногi?! (Паказвае). Вось.
      СЯСТРА МАРЫЯ. Так...
      IЗАБЭЛА. А што, з маiмi нагамi штосьцi не так?
      СЯСТРА МАРЫЯ. Мядзведжых кiпцюроў няма.
      IЗАБЭЛА. Мядзведжых кiпцюроў? (Рагоча). Ну вы даеце... А можа, у мяне яшчэ што-небудзь не так? Сёстры не казалi? Можа, у мяне вужачы хвост i жабiная скура на жываце? А? А iклы? Пра iклы яны нiчога не казалi? А? (Яна рагоча).
      Сцэна 6
      (З'яўляецца Урбена. Па ўсiм вiдаць, што гэта вельмi старая жанчына. Яе твар закрыты тканiнаю, як у пракажонай. Яна абапiраецца на палку).
      IЗАБЭЛА. (напалохана) Хто гэта?
      СЯСТРА МАРЫЯ. Дзе?
      IЗАБЭЛА. Там, у цемры...
      СЯСТРА МАРЫЯ. Гэта...
      УРБЕНА. Марыя, пастой там, у куце.
      СЯСТРА МАРЫЯ. Я проста дапамагала ёй...
      УРБЕНА. Выконвай.
      СЯСТРА МАРЫЯ. Слухаю. (Адыходзiць у кут, кленчыць, молiцца).
      УРБЕНА. (Iзабэле): Падыдзi да мяне.
      IЗАБЭЛА. Хто вы?
      УРБЕНА. Мяне завуць Урбена.
      IЗАБЭЛА. Урбена...
      УРБЕНА. Гэтае iмя табе нiчога не скажа.
      IЗАБЭЛА. Вы сястра Невельскага манастыра?
      УРБЕНА. Я была сястрой Невельскага манастыра.
      IЗАБЭЛА. А цяпер?
      УРБЕНА. Цяпер? Цяпер гэта не мае значэння. У цябе моцны прыгожы голас. Зусiм як у твайго бацькi ў дзяцiнстве.
      IЗАБЭЛА. Вы ведалi майго бацьку?
      УРБЕНА. У дзяцiнстве ён любiў душыць нагамi жабаў на П'емонцкiх балотах. Калi стаў дарослым, душыў абцасамi галовы дзяцей сваiх ворагаў. А ты ж таксама любiла душыць жабаў, а?
      IЗАБЭЛА. Хто вы? Адкуль вы мяне ведаеце?
      УРБЕНА. Пачакай, пачакай са сваiмi пытаннямi. Не пра тое хачу пагаварыць. Невельскi манастыр - дзiўная мясцiна. Сюды не прыводзяць капрызы цi дзiвацтвы.
      IЗАБЭЛА. Але я...
      УРБЕНА. Зараз усё раскажаш. Ты прыгожая?
      IЗАБЭЛА. Вы мяне не бачыце?
      УРБЕНА. Бачу - не бачу. Не твая справа! Падыдзi, падыдзi сюды да мяне, блiжэй. (Мацае яе твар рукамi). Ты прыгожая. Хоць i не такая прыгожая, як я ў твае гады. (Усмiхаецца). У той час з-за маёй прыгажосцi пачыналася палова ўсiх войнаў у свеце. Яны ўсе памерлi...усе.... Ты ведала мужчын?
      IЗАБЭЛА. Так.
      УРБЕНА. Ты кахала iх?
      IЗАБЭЛА. Не.
      УРБЕНА. Чаму?
      IЗАБЭЛА. Калi пачынаецца каханне, пачынаецца залежнасць. Не. Нельга! Мне нельга было нiкому давяраць
      УРБЕНА. А што з iмi сталася?
      IЗАБЭЛА. З мужчынамi, якiх я ведала? Частка з iх загiнула, некаторых забiла я, некаторых - мой бацька, частка яшчэ недзе, не ведаю... Увогуле, iх было не так шмат.
      УРБЕНА. Навошта табе сюды? Ты прыгожая, а пагалоскi яшчэ больш перабольшаць тваю прыгажосць. Ты можаш знайсцi сабе добрага мужа, не меней магутнага, чым герцаг Нармандскi. Ён абаронiць цябе. Навошта табе сюды?
      IЗАБЭЛА. Я нiкому не хачу належаць.
      УРБЕНА. Пахвальна. Але навошшто манастыр?
      IЗАБЭЛА. Служыць Богу.
      УРБЕНА. Хлусiш. Дрэнна пачынаць служэнне з хлуснi.
      IЗАБЭЛА. Тут я ў бяспецы.
      УРБЕНА. Ад герцага - так
      IЗАБЭЛА. А хто яшчэ мне пагражае?
      УРБЕНА. Ведаеш, размова з табою нагадала мне адну старую гiсторыю.
      IЗАБЭЛА. Раскажы.
      УРБЕНА. Калiсьцi ў старадаўнiя часы адзiн храбры рыцар вяртаўся ўначы ў свой замак.
      IЗАБЭЛА. Адкуль?
      УРБЕНА. Бог ведае адкуль. Але, галоўнае, ён быў вельмi храбры i не баяўся адзiн выступiць супраць хеўры разбойнiкаў. I вось ён пачуў нейкi шоргат у сябе за спiною. Рыцар павярнуўся i ўбачыў сатану, якi гнаўся за iм. Сэрца рыцара сцiснуў магiльны холад. Ён прышпорыў каня i пагнаў наўскач, спадзеючыся ўцячы ад д'ябла. I вось у тую хвiлiну, калi, здавалася, ён ужо ўратаваўся ад князя цемры, ягоны конь трапiў у яму, а рыцар упаў на корч i прапароў сабе жывот. Ён памёр праз тры днi ў страшэнных пакутах.
      IЗАБЭЛА. I чаму гэтая размова са мною нагадала вам гэтую гiсторыю?
      УРБЕНА. Таму што за д'ябла ён прыняў дварняка, якi пабег за iм, спадзеючыся на прытулак i кавалак мяса. Гэтага рыцара забiў не чорт. Яго забiў уласны страх, якi прымусiў яго выбраць няправiльны шлях.
      IЗАБЭЛА. Вы думаеце, я выбрала няправiльны шлях?
      УРБЕНА. Ты ведаеш, як бiцца з ворагам. Ты ўмееш адсячы галаву адным ударам. Ты ведаеш, каго трэба забiць, каб пазбавiць моцы варожае войска, i як не даць забiць сябе. Ты вучылася, як жыць. Твой бацька добра вучыў цябе. Але што ты ведаеш пра жыццё манастыра? Гэта шлях цёмны для цябе. Ягоныя ямы i пасткi табе невядомыя.
      IЗАБЭЛА. Якiя тут могуць быць пасткi?
      УРБЕНА. (усмiхаецца): Ты мне не верыш. Сапраўды, хто я такая, каб указваць Iзабэле з П'емонта. Я прыйшла сюды, каб даць табе шанс.
      IЗАБЭЛА. Шанс?
      УРБЕНА. Я магу зрабiць так, што ты паедзеш адсюль. А пагутару з Iгуменняй. Яна паслухае мяне.
      IЗАБЭЛА. Хто вы такая?
      УРБЕНА. Не мае значэння. Ты згодная?
      IЗАБЭЛА. Не. Я прыняла рашэнне. Я прыйшла сюды служыць Богу.
      УРБЕНА. Богу не патрэбная твая ўпартасць.
      IЗАБЭЛА. Не!
      УРБЕНА. Як хочаш. Толькi будзь гатовая да карча ў тваiх грудзях. А гэта вельмi балюча. Вельмi...
      IЗАБЭЛА. Бог дапаможа мне.
      УРБЕНА. Бог табе не дапаможа... (Раптам заходзiць сястра Ганорыя).
      СЯСТРА ГАНОРЫЯ. Што тут адбываецца? Сястра Урбена?
      УРБЕНА. Мяне тут не было, Ганорыя.
      СЯСТРА ГАНОРЫЯ. Слухаю.
      УРБЕНА. Бывай, Iзабэла. (Ганорыя). Марыя - там... (Выходзiць).
      СЯСТРА МАРЫЯ. Даруйце, сястра Ганорыя. Мяне не павiнна тут быць. Гэта, гэта ўсё мая вiна...
      IЗАБЭЛА. Не слухайце яе. Яна няпраўду кажа. Яна спрабуе выгарадзiць мяне...Гэта я...
      СЯСТРА ГАНОРЫЯ. Маўчаць! Цi вы забылiся на загад нашай Мацi-Iгуменнi? Я бачу, зусiм прыстойнасць страцiлi. Гандаль учынiлi ў месцы служэння Богу нашаму?
      СЯСТРА МАРЫЯ. Сястра Ганорыя, сястра Ганорыя, прашу вас, не кажыце Мацi-Iгуменнi. Сястра Iзабэла страцiла прытомнасць, я проста...
      СЯСТРА ГАНОРЫЯ. Не трэба мне нiчога тлумачыць. Ты парушыла манастырныя правiлы - гэта анафема!
      IЗАБЭЛА. Сястра Ганорыя, малю вас...
      СЯСТРА ГАНОРЫЯ. (Iзабэле): Ты - працаваць! (Сястры Марыя). Толькi таму, што тваё парушэнне адбылося з-за мiласэрнасцi.
      СЯСТРА МАРЫЯ. Яна ўпала, я...
      СЯСТРА ГАНОРЫЯ. Толькi таму я... (паўза) я нiчога не раскажу Мацi-Iгуменнi.
      СЯСТРА МАРЫЯ. (Кiдаецца ёй ў ногi). Дзякуй, сястра, дзякуй... Век не забуду вашае ласкi. Што ноч буду малiцца за вас...
      СЯСТРА ГАНОРЫЯ. Iдзi. Спадзяюся, больш такое не паўторыцца.
      СЯСТРА МАРЫЯ. Не, не... Даруйце. Саграшыла...
      СЯСТРА ГАНОРЫЯ. Блаславi цябе Бог. Iдзi. (Сястра Марыя выходзiць. Iзабэле). Што стаiш? Працы няма? (Iзабэла кiдаецца да вядра). Толькi пакорлiвасць, малiтва i няўхiльнае выкананне правiлаў i распараджэнняў Мацi-Iгуменнi можа вылечыць твой хворы дух i выгнаць дэманаў з тваёй душы. Што глядзiш? Працуй!
      (Выходзiць).
      Сцэна 7
      (Iзабэла працуе. З'яўляецца сястра Iаанна).
      СЯСТРА IААННА. Вазьмi корань мандрагоры i жука скарабея, патаўчы iх у меднай ступцы, змяшай з адварам ляцыны i бурштынавым парашком, а калi настане трэцяя поўня пасля Вялiкадня, дай гэта злому, i ён стане добрым...
      IЗАБЭЛА. Ты хто?
      СЯСТРА IААННА. (паўтарае як у люстэрку): Ты хто?
      IЗАБЭЛА. Ты паўтараеш за мною?
      СЯСТРА IААННА. Ты паўтараеш за мною?
      IЗАБЭЛА. Табе нельга гаварыць са мною. Нiкому нельга размаўляць са мною. Так загадала Мацi-Iгумення.
      СЯСТРА IААННА. А табе можна размаўляць са мною?
      IЗАБЭЛА. Дзiўныя пытаннi ты задаеш..
      СЯСТРА IААННА. А ты ведаеш, колькi зорак на небе?
      IЗАБЭЛА. Не.
      СЯСТРА IААННА. 999 разоў па 999. Вось колькi. Не ведаеш, а чаму не пытаешся?
      IЗАБЭЛА. Неяк да галавы не брала. Гэта справа астролагаў. А ты сама адкуль ведаеш7
      СЯСТРА IААННА. Вось бачыш, i ты пачала задаваць пытаннi. (Смяецца). Калi з'есцi пялёсткi кветкi грымотнiку, запiць iх авечым малаком, а затым легчы на канюшыну, а за пазуху палажыць крывую iголку, то заснеш i ў сне ўбачыш адказ на ўсялякае пытанне.
      IЗАБЭЛА. Дзiўная ты, як цябе завуць?
      СЯСТРА IААННА. Але ты не з'ела пялёстак кветкi грымотнiку, i ў цябе за пазухай няма крывой iголкi. Значыцца, мне нельга табе адказваць.
      IЗАБЭЛА. А я тады таксама не скажу, хто я.
      СЯСТРА IААННА. А я ведаю, ведаю. Ты - жанчына-зверанё, але Пан Бог злiтасцiвiўся над табою i адкрыў святую iсцiну, адрэзаў твае кiпцюры i вырваў iклы. Але Ён яшчэ не зняў драконавую луску з твайго сэрца.
      IЗАБЭЛА. Што ты ведаеш пра маё сэрца?
      СЯСТРА IААННА. Яно падобнае да бутона ружы. Адкрыеш яго, а там аса! Вз-з-з-з... Кранеш пальцам, яна ўкусiць. I ўкус яе атрутны... А ўсiм так хочацца адкрыць бутон.
      IЗАБЭЛА. Чаму?
      СЯСТРА IААННА. Бутон чароўны. Ён пахне цудоўна, як ружа, сунiцы, сырадой i маленькае дзiця. Ён прыгожы, як улонне дзевы. Кожна захоча яго паглядзець. Захоча, i памрэ ад укусу атрутнай асы.
      IЗАБЭЛА. А ты даўно ў манастыры?
      СЯСТРА IААННА. Калi заплюшчыць вочы, час iдзе павольна, як уначы. Паглядзi на свечку, i час згарае хутка-хутка. Бог кожнаму даў сваю меру. У кветачкi свая, у павучка - свая, у вала - свая, а ў анёла - свая...У кожнага стварэння зямнога i нябеснага свая...
      IЗАБЭЛА. А чым ты тут займаешся?
      СЯСТРА IААННА. Слухаю.
      IЗАБЭЛА. Што?
      СЯСТРА IААННА. Казкi...
      IЗАБЭЛА. Казкi?
      СЯСТРА IААННА. А ў адказ спяваю песнi.
      IЗАБЭЛА. А хто табе распавядае казкi? Сёстры манастыра?
      СЯСТРА IААННА. Дурнiчка ты. У манастыра няма сёстраў. Манастыр адзiн. Ён магутны i стары. Раней гэта быў вялiкi святы. Ён жыў у старажытнай пустынi Iардан, еў зямлю i скарпiёнаў, хадзiў голы i раздзiраў сабе скуру вострымi каменнямi. Каб раны ўвесь час крывавiлi. Ён малiўся Богу i не ведаў людзей. I вырашыў Гасподзь, што ён занадта святы i магутны, i не ўзяў яго на неба, а пакiнуў навечна на зямлi. Ператварыў яго ў камень, i стала спiна ягоная вежаю, рукi - мурамi, ногi - брамаю, сэрца - царквою, страўнiк - трапезнай, галава келлямi, печань - сутарэннем.
      IЗАБЭЛА. Паслухай, паслухай. Я бачу, што ты багата ведаеш. Толькi мне здаецца, што нам усё роўна нельга шмат размаўляць. Сястра Марыя ўжо паплацiлася...
      СЯСТРА IААННА. Сястра Марыя - галубка. Ёй бы галiнку пальмавую ў дзюбу ды на гору Арарат, а яна сярод людзей. Схавала свае пёры i лятаць не можа.
      IЗАБЭЛА. Хай так. Толькi калi сястра Ганорыя ўбачыць цябе са мною, табе ўсё роўна дастанецца. Так i ведай.
      СЯСТРА IААННА. А я вазьму яйка крумкача, звару яго ў балотнай вадзе, пратру яго з блёкатам i салетраю, пачытаю 9 разоў малiтву i з'ем.
      IЗАБЭЛА. I што?
      СЯСТРА IААННА. I стану саламандраю. Ганорыя спалохаецца i збяжыць.
      IЗАБЭЛА. Гэта, безумоўна, суцяшае. Толькi вось Мацi-Iгумення не спалохаецца.
      СЯСТРА IААННА. Мацi-Iгумення - цвярдыня гэтага манастыра. Сiла вялiкага праведнiка перайшла да яе. Яе Бог таксама ператворыць у камень - столькi ў яе сiлы. I стане гэты манастыр Градам Божым на зямлi. Праўду кажу табе... Толькi ты не бойся яе. Нiкога не бойся. Я цябе ад усiх абараню.
      IЗАБЭЛА. Ты - мяне? Чым?
      СЯСТРА IААННА. Я ведаю шмат таямнiц. Я ўмею слухаць травы. Яны захоўваюць вялiкiя таямнiцы.
      IЗАБЭЛА. Ну добра... Дамовiлiся. Будзеш мяне абараняць. (Працягвае ёй руку, тая пацiскае яе).
      СЯСТРА IААННА. Я буду дапамагаць табе. Калi табе дрэнна, скажы траўцы, траўка скажа кветкам, кветкi - пчолам, пчолы - птушкам, птушкi - мне. Я даведаюся пра тваё гора i прыду. Я павяду цябе ў краiну Рэз.
      IЗАБЭЛА. Я нiколi не чула пра краiну Рэз.
      СЯСТРА IААННА. Там нас нiхто не знойдзе.
      IЗАБЭЛА. А дзе гэта?
      СЯСТРА IААННА. Бог стварыў краiну Рэз для мяне, але, я думаю, Ён не пакрыўдзiцца, калi я цябе таксама туды вазьму.
      IЗАБЭЛА. А што там?
      СЯСТРА IААННА. Там добра. Там цёпла i не патрэбна адзенне. Там няма сораму. Ляжыць белы снег, але ён цёплы, што дзiцянё, а на смак як мёд i хмель. Там няма зямлi i неба... Там ляцiш, ляцiш угару, як анёл. А ўгары - кветкi. I прыгажэй за гэтыя кветкi няма нiчога на свеце...