Агата Крысцi
      Выкраданне прэм'ер-мiнiстра
      Апавяданне
      Пераклад: Валерый Чудаў, Мiхаiл Котаў
      Цяпер, калi вайна* i яе праблемы адышлi ў мiнулае, я думаю, што магу без апаскi расказаць свету пра тую ролю, якую мой сябар Пуаро сыграў у час нацыянальнага крызiсу. Таямнiца добра ахоўвалася. Нават шэпт не дайшоў да прэсы. Цяпер патрэба ў сакрэтнасцi прайшла, i, мне здаецца, будзе справядлiва, калi Ангельшчына даведаецца пра свой доўг перад маiм сябрам, дзiвакаватым маленькiм чалавечкам, чый незвычайны розум адвёў вялiкую катастрофу.
      * Першая сусветная вайна.
      Аднойчы ўвечары - я не буду падаваць такiх падрабязнасцей, як дата - я i мой сябар сядзелi ў яго дома. Пасля таго як я па iнвалiднасцi звольнiўся з армii, мне даручылi вербаваць навабранцаў, i ў мяне ўвайшло ў звычку вечарамi заходзiць да Пуаро i гаварыць з iм пра якiя-небудзь цiкавыя справы, якiмi ён мог бы заняцца.
      Тым вечарам я хацеў абмеркаваць з iм сенсацыю дня - не што iншае, як спробу забойства мiстэра Дэвiда Мак-Адама, прэм'ер-мiнiстра Ангельшчыны. Матэрыял у газетах быў старанна падчышчаны цэнзураю. Не было нiякiх дэталяў, апроч таго што прэм'ер-мiнiстр выратаваўся дзiўным чынам - куля крыху драпнула яму шчаку.
      Я лiчыў, што наша палiцыя была ганебна сляпая i глухая, калi змагла дапусцiць такое насiлле, i ў той жа час добра разумеў, што нямецкiя агенты ў Ангельшчыне пойдуць на самую вялiкую рызыку, каб дасягнуць мэты. "Мак-змагар", як яго празвалi ў партыi, вёў энергiчную i паслядоўную барацьбу з пашыраным пацыфiсцкiм уплывам.
      Ён быў больш чым прэм'ер-мiнiстр Ангельшчыны, ён быў Ангельшчынай, i адхiленне яго са сферы ўплыву было б знiшчальным ударам, якi паралiзаваў бы Ангельшчыну.
      Пуаро чысцiў шчоткаю шэры касцюм. Мусiць, нiдзе не было такога франта, як Эркюль Пуаро. Ён любiў чысцiню i парадак. I цяпер пахла бензiнам, i ён зусiм быў няздольны пераключыць усю сваю ўвагу на мяне.
      - Яшчэ хвiлiнку, i я займуся вамi, мой дружа. Я ўжо амаль закончыў. Сальная пляма - гэта дрэнна. Я выводжу яе... Вось так! - Ён махнуў шчоткаю.
      Я ўсмiхнуўся, закурваючы яшчэ адну цыгарэту.
      - Ёсць што-небудзь цiкавае? - папытаўся я праз некалькi хвiлiн.
      - Я памагаю адной - як гэта вы называеце? - "чарлэдзi"* знайсцi яе мужа. Цяжкая справа, якая патрабуе такту. У мяне ёсць маленькая ўпэўненасць, што калi ён знойдзецца, дык не ўзрадуецца. А чаго вы хочаце? Я спачуваю яму. Гэты мужчына разбiраўся, што да чаго, калi вырашыў згубiцца.
      * Служанка-падзёншчыца.
      Я засмяяўся.
      - Нарэшце! Плямы не вiдаць! Ну вось, я свабодны.
      - Хачу папытацца ў вас, што вы думаеце пра гэты замах на прэм'ер-мiнiстра Мак-Адама?
      - Наiўна! - адразу адказаў Пуаро. - Наўрад цi можна прыняць яго сур'ёзна. Выстралам з вiнтоўкi не дасягнеш мэты. Задума ўстарэлая.
      - Але яна блiзкая да мэты ў наш час, - напомнiў я яму.
      Пуаро нецярплiва пакiваў галавою. Ён ужо быў гатовы адказаць, але ў гэты час гаспадыня ўсунула ў дзверы галаву i сказала, што ўнiзе чакаюць два джэнтльмены i хочуць яго бачыць.
      - Яны не назвалi сваiх прозвiшчаў, сэр, кажуць, што па вельмi важнай справе.
      - Хай заходзяць сюды, - сказаў Пуаро, акуратна складваючы свае шэрыя штаны.
      Праз некалькi хвiлiн у пакой зайшлi два вiзiцёры. Маё сэрца ёкнула, таму што ў адным я пазнаў лорда Эстэра, спiкера палаты абшчын, а яго кампаньён быў не хто iншы, як мiстэр Бернард Додж, сябра ваеннага кабiнета i, як я ведаў, блiзкi сябар прэм'ер-мiнiстра.
      - Пан Пуаро? - звярнуўся лорд Эстэр. Мой сябар пакланiўся. Лорд паглядзеў на мяне i сказаў з запiнкаю: - Мая справа вельмi прыватная.
      - Вы можаце адкрыта гаварыць перад капiтанам Хасцiнгсам, - адказаў мой сябар i кiўнуў мне, каб я застаўся. - Таленту сышчыка ў яго няма, але я ручаюся за яго асцярожнасць.
      Лорд Эстэр яшчэ вагаўся, але нечакана ў размову ўмяшаўся мiстэр Додж.
      - Гаварыце, не будзем гуляць у хованкi! Як я разумею, Ангельшчына даволi хутка даведаецца, у якую яму мы трапiлi.
      - Прашу вас, сядайце, панове, - ветлiва сказаў Пуаро. - Вы, мiлорд, вось у гэта вялiкае крэсла.
      Лорд Эстэр схамянуўся.
      - Вы мяне ведаеце!
      Пуаро ўсмiхнуўся.
      - Вядома. Я чытаю газеткi з малюнкамi. Дык як я магу не ведаць вас?
      - Пан Пуаро, я прыйшоў параiцца па вельмi тэрмiновай, жыццёва тэрмiновай справе. Я буду прасiць у вас выключнай сакрэтнасцi.
      - Даю вам слова Эркюля Пуаро, большага абяцаць не магу! - ганарлiва адказаў мой сябар.
      - Гаворка пойдзе пра прэм'ер-мiнiстра. Мы ў цяжкiм становiшчы.
      - Мы трапiлi ў цяжкае становiшча! - паўтарыў i мiстэр Додж.
      - Значыць, рана сур'ёзная? - папытаўся я.
      - Якая рана?
      - Рана ад кулi.
      - Ах, гэта! - усклiкнуў з пагардаю мiстэр Додж. - Старая гiсторыя.
      - Як сказаў мой калега, - вёў далей лорд Эстэр, - справа закончаная, i не трэба пра яе гаварыць. Усё абышлося. Як бы я хацеў сказаць тое самае i пра другi замах.
      - Значыць, быў i другi замах?
      - Ага, хоць i не такi, як першы. Пан Пуаро, прэм'ер-мiнiстр знiк.
      - Што?
      - Яго ўкралi!
      - Немагчыма! - ускрыкнуў я i анямеў.
      Пуаро глянуў на мяне так, што я зразумеў: трэба трымаць язык за зубамi.
      - На няшчасце, тое, што здаецца немагчымым, на самай справе - праўда, сказаў лорд.
      Пуаро паглядзеў на мiстэра Доджа.
      - Вы толькi што сказалi, панове, што часу мала. Што гэта значыць?
      Вiзiцёры пераглянулiся, потым лорд Эстэр сказаў:
      - Вы чулi, пан Пуаро, пра канферэнцыю саюзнiкаў?
      Мой сябар згодна кiўнуў галавою.
      - Па даволi зразумелых прычынах не паведамлялася, дзе i калi яна адбудзецца. Але дата, хоць i не дапушчаная ў прэсу, вядомая ў дыпламатычных колах. Канферэнцыя павiнна адкрыцца заўтра, у чацвер вечарам, у Версалi. Цяпер вы разумееце ўсю сур'ёзнасць становiшча. Я не буду ўтойваць ад вас, што прысутнасць прэм'ер-мiнiстра на канферэнцыi - гэта жыццёва важная неабходнасць. Пацыфiсцкая прапаганда, пачатая нямецкiмi агентамi i падтрыманая ў нас, стала вельмi актыўная. Iснуе агульная думка, што паваротным пунктам канферэнцыi будзе выступленне прэм'ер-мiнiстра. Яго адсутнасць можа мець самыя сур'ёзныя вынiкi - магчыма, заўчасную пагiбель. I ў нас няма каго паслаць замест яго. Ён адзiн можа быць прадстаўнiком ад Ангельшчыны.
      Твары ва ўсiх былi вельмi заклапочаныя.
      - Значыць, вы лiчыце знiкненне прэм'ер-мiнiстра замахам, накiраваным на тое, каб перашкодзiць яму прысутнiчаць на канферэнцыi?
      - Вядома. Ён ужо быў у дарозе ў Францыю.
      - I калi пачнецца канферэнцыя?
      - Заўтра, а дзевятай гадзiне вечара.
      Пуаро дастаў з кiшэнi вялiкi гадзiннiк.
      - Цяпер без чвэрцi дзевяць.
      - Дваццаць чатыры гадзiны, - задумлiва сказаў мiстэр Додж.
      - I чвэрць гадзiны, - паправiў Пуаро. - Не забывайце пра чвэрць гадзiны, панове, - яны могуць быць патрэбныя. А цяпер удакладнiм дэталi. Дзе адбылося выкраданне? Цi ў Ангельшчыне, цi ў Францыi?
      - У Францыi. Мiстэр Мак-Адам прыехаў у Францыю сёння ранiцаю. Ён павiнен быў застацца на ноч у гасцях у Галоўнакамандуючага, а заўтра ранiцаю прыехаць у Парыж. Яго пераправiлi праз Ла-Манш на эскадраным мiнаносцы. У Булонi яго сустрэлi аўтамабiль са Стаўкi i аўтамабiль з ад'ютантам Галоўнакамандуючага.
      - Ну i што?
      - Потым яны выехалi з Булонi... але нiкуды не прыехалi.
      - Што?
      - Пан Пуаро, гэта быў несапраўдны аўтамабiль i несапраўдны ад'ютант. Сапраўдны аўтамабiль быў знойдзены ў баку ад дарогi; шафёр i ад'ютант былi моцна звязаныя i з кляпамi ў роце.
      - А несапраўдны аўтамабiль?
      - Да гэтага часу яго не знайшлi.
      Пуаро зрабiў нецярплiвы жэст.
      - Неверагодна! Безумоўна, ён не можа знiкнуць з поля зроку надоўга?
      - Мы таксама так думалi. Здавалася, усё проста - добра пашукаць. Гэта частка Францыi на ваенным становiшчы. Мы ўсе вырашылi, што аўтамабiль не мог ехаць так доўга непрыкметны. Французская палiцыя, нашы людзi са Скотланд-Ярда i вайскоўцы шукаюць з усiх сiл. Неверагодна, як вы кажаце, але нiчога не знойдзена!
      У гэту хвiлiну ў дзверы пастукалi i ў пакой увайшоў малады афiцэр, трымаючы запячатаны канверт. Афiцэр перадаў канверт лорду Эстэру.
      - Толькi што з Францыi, сэр. Я прынёс яго сюды, як вы загадалi.
      Мiнiстр нецярплiва распячатаў пакет i ўсклiкнуў. Афiцэр выйшаў.
      - Нарэшце ёсць звесткi! Гэта толькi што расшыфраваная тэлеграма. Знойдзены другi аўтамабiль i сакратар Данiэльс, якога ўсыпiлi хлараформам, звязаны, з кляпам у роце, у закiнутай ферме каля С. Ён нiчога не памятае, апроч таго што нехта ззаду сцiснуў яму рот i нос i што, калi ён ачуняў, пастараўся вызвалiцца. Палiцыя верыць, што ён гаворыць праўду.
      - I болей нiчога не знайшлi?
      - Не.
      - Цела мёртвага прэм'ер-мiнiстра няма? Значыць, ёсць надзея. Але вось што дзiўна. Чаму пасля спробы застрэлiць яго сёння ранiцаю яны робяць сабе такi клопат, каб трымаць яго жывога?
      Додж пакiваў галавою.
      - Адно вельмi верагодна. Яны вырашылi чаго б гэта нi каштавала перашкодзiць яму ўдзельнiчаць у канферэнцыi.
      - Калi гэта ў межах чалавечых магчымасцей, прэм'ер-мiнiстр будзе там. Цяпер, панове, раскажыце мне ўсё з самага пачатку. Я павiнен ведаць i пра гэту справу з выстралам.
      - Учора ўвечары прэм'ер-мiнiстр разам са сваiм сакратаром капiтанам Данiэльсам...
      - Тым самым, якi суправаджаў яго ў Францыю?
      - Ага. Дык вось, яны паехалi на аўтамабiлi ў Вiндзар, дзе прэм'ер-мiнiстр быў дапушчаны на аўдыенцыю ў манарха. Сёння ранiцаю ён вяртаўся ў горад, i па дарозе на яго быў зроблены замах.
      - Прабачце, калi ласка. Хто гэты капiтан Данiэльс? У вас ёсць на яго дасье?
      Эстэр усмiхнуўся.
      - Я ведаў, што вы папытаеце ў мяне пра гэта. Пра яго вядома не вельмi многа. Ён са звычайнай сям'i. Служыў у ангельскай армii, вельмi здольны сакратар i выдатны перакладчык. Па-мойму, ён ведае сем моў. Гэта было падставаю, чаму прэм'ер-мiнiстр выбраў яго для суправаджэння ў Францыю.
      - У яго ёсць якiя-небудзь сваякi ў Ангельшчыне?
      - Дзве цёткi. Мiсiс Эверард, якая жыве ў Хампстэдзе, i мiс Данiэльс, якая жыве каля Аската.
      - Аскат? Гэта недалёка ад Вiндзара, праўда?
      - Тут таксама шукалi. Але гэта не дало нiякiх вынiкаў.
      - Значыць, вы капiтана Данiэльса нi ў чым не падазраяце?
      З горыччу ў голасе лорд Эстэр адказаў:
      - Не, пан Пуаро. У гэтыя днi я буду сумнявацца, перш чым скажу пра каго-небудзь, што нi ў чым яго не падазраю.
      - Гэта добра. На маю думку, мiлорд, у прэм'ер-мiнiстра была, як i трэба, пiльная палiцэйская ахова, якая абавязана не дапускаць магчымасцi нiякага замаху на яго.
      Лорд Эстэр нахiлiў галаву.
      - Гэта так. За аўтамабiлем прэм'ер-мiнiстра ехаў другi, у якiм былi дэтэктывы ў цывiльным адзеннi. Мiстэр Мак-Адам нiчога не ведаў пра гэтыя меры засцярогi. Смелы па натуры чалавек, ён не дазволiў бы гэтага. Ну, вядома, палiцыя прыняла свае меры. Шафер у прэм'ер-мiнiстра, О'Мэрфi, у сапраўднасцi чалавек з Сi-Ай-Дзi*.
      * Дэпартамент крымiнальнага вышуку.
      - О'Мэрфi? Гэта iрландскае прозвiшча, праўда?
      - Ага, ён - iрландзец.
      - З якой мясцовасцi ў Iрландыi?
      - З графства Клар, здаецца.
      - Ага! Але расказвайце, мiлорд.
      - Прэм'ер-мiнiстр паехаў у Лондан. Аўтамабiль быў закрыты. Ён i капiтан Данiэльс сядзелi на заднiм сядзеннi. Другi аўтамабiль ехаў за iмi як звычайна. Але, на няшчасце, аўтамабiль з прэм'ер-мiнiстрам па нейкай невядомай прычыне з'ехаў з галоўнай дарогi.
      - У тым месцы, дзе дарога паварочвае? - перабiў яго Пуаро.
      - Ага... Але адкуль вы ведаеце?
      - О, гэта вiдавочна! Расказвайце далей!
      - Па нейкай невядомай прычыне аўтамабiль прэм'ер-мiнiстра з'ехаў з галоўнай дарогi. Палiцэйскi аўтамабiль, у якiм не заўважылi гэтага, ехаў па галоўнай дарозе. Крыху праехаўшы, аўтамабiль з прэм'ер-мiнiстрам быў спынены на бязлюднай дарозе групаю людзей у масках. Шафёр...
      - Гэты храбры О'Мэрфi! - у задуменнi прамармытаў Пуаро.
      - Шафёр, на iмгненне разгубiўшыся, нацiснуў на тармазы. Прэм'ер-мiнiстр выглянуў з акна. Адразу прагучаў стрэл, пасля другi. З першага яго ранiлi ў шчаку, з другога, на шчасце, не пацэлiлi. Шафёр адразу ацанiў усю небяспеку, даў газу i накiраваў машыну ўперад на бандытаў, якiя разбягалiся.
      - На валасок ад смерцi! - усклiкнуў я.
      - Мiстэр Мак-Адам не хацеў вялiкага шуму з-за той лёгкай раны. Ён сказаў, што гэта ўсяго толькi драпiна. Яны заехалi ў мясцовую вясковую бальнiцу, дзе яму аказалi медыцынскую дапамогу; хто ён такi, вядома, утоiў. Потым ён паехаў, як i было запланавана, на станцыю Чарынг-Крос, дзе яго чакаў спецыяльны цягнiк на Дуўр, i пасля кароткага даклада пра здарэнне, якi даў капiтан Данiэльс занепакоенай палiцыi, прэм'ер-мiнiстр паехаў у Францыю. У Дуўры ён сеў на мiнаносец, якi яго там чакаў. У Булонi, як вы ведаеце, яго чакаў аўтамабiль пад ангельскiм сцягам.
      - Гэта ўсё, што вы хацелi расказаць мне?
      - Ага.
      - I няма нiякiх падрабязнасцей, пра якiя вы не сказалi, мiлорд?
      - Ну, ёсць адна даволi дзiўная падрабязнасць.
      - Якая?
      - Аўтамабiль прэм'ер-мiнiстра не вярнуўся дадому пасля таго, як мiстэр Мак-Адам выйшаў у Чарынг-Кросе. Палiцыi не цярпелася пагаварыць з О'Мэрфi, таму пошук пачаўся адразу. Аўтамабiль быў знойдзены каля аднаго агiднага рэстаранчыка ў Сахо*, якi вядомы як месца сустрэч нямецкiх агентаў.
      * Раён у цэнтры Лондана.
      - А шафёр?
      - Шафёра нiдзе не знайшлi. Ён таксама знiк.
      - Значыць, - сказаў Пуаро, - цяпер у нас два знiкненнi: прэм'ер-мiнiстра ў Францыi i О'Мэрфi ў Лондане.
      Ён рэзка паглядзеў на лорда Эстэра, якi зрабiў адчайны жэст.
      - Я магу толькi сказаць вам, пан Пуаро, што, калi б хто-небудзь намякнуў мне ўчора, што О'Мэрфi - здраднiк, я засмяяўся б яму ў вочы.
      - А сёння?
      - Сёння я не ведаю, што i думаць.
      Пуаро з сур'ёзным выразам на твары кiўнуў галавою i зноў паглядзеў на свой вялiкi круглы гадзiннiк.
      - Я так разумею, панове, што ў мяне поўная свабода дзеянняў, я маю на ўвазе - ва ўсiм. Я павiнен мець магчымасць ехаць куды хачу i на чым хачу.
      - Вядома. У гадзiну ночы на Дуўр едзе спецыяльны цягнiк з дадатковым кантынгентам са Скотланд-Ярда. З вамi будуць армейскi афiцэр i чалавек з Дэпартамента крымiнальнага вышуку, яны будуць выконваць кожнае ваша распараджэнне. Гэтага дастаткова?
      - Ага. I яшчэ адно пытанне перад тым, як вы пойдзеце, панове. Чаму вы прыйшлi менавiта да мяне? Я невядомы... малавядомы ў вышэйшым лонданскiм свеце.
      - Мы знайшлi вас тэрмiнова па рэкамендацыi i па жаданнi адной вельмi высокапастаўленай асобы ў вашай краiне.
      - Як? Мой стары сябар прэфект?..
      Лорд Эстэр адмоўна пакруцiў галавою.
      - Намнога вышэй, чым прэфект. Слова гэтай асобы было законам у Бельгii - i будзе зноў! Гэтым Ангельшчына паклялася.
      Пуаро рукою зрабiў рэзкi тэатральны жэст.
      - Хай збудзецца гэта! Ах, мой гаспадар не забывае... Панове, я, Эркюль Пуаро, буду служыць вам вераю i праўдаю. Толькi б паспець своечасова. Але пакуль што вельмi шмат няясных акалiчнасцей... Пакуль што я нiчога не разумею.
      - Ну, Пуаро, - усклiкнуў я нецярплiва, як толькi дзверы зачынiлiся за мiнiстрамi, - што вы думаеце?
      Мой сябар хуткiмi, спрытнымi рухамi складваў рэчы ў дарожны чамаданчык. Ён пакiваў галавою.
      - Я не ведаю, пра што думаць. Мой розум нiчога не падказвае.
      - Чаму ж усё-такi, як вы сказалi, яго ўкралi, калi лепш было б прыстукнуць?
      - Прабачце мне, мой друг, але гэта я сказаў не падумаўшы. Безумоўна, усё гаворыць за тое, што яго ўкралi.
      - Але чаму?
      - Таму што неакрэсленасць стварае панiку. Гэта - адзiн доказ. Калi б прэм'ер-мiнiстр быў мёртвы, гэта было б вялiкiм няшчасцем, але становiшча праяснiлася б. Цяпер жа вы паралiзаваныя. Цi аб'явiцца прэм'ер-мiнiстр зноў? Мёртвы ён цi жывы? Нiхто не ведае, а да той пары, пакуль не знойдуць, зрабiць што-небудзь канкрэтнае не могуць. I як я гаварыў, неакрэсленасць нараджае панiку, якая на руку бошам. Апроч таго, калi выкрадальнiкi трымаюць яго дзе-небудзь, у iх ёсць перавага ў тым, што яны могуць дыктаваць любыя ўмовы абодвум бакам. Германскi ўрад як звычайна - не шчодры касiр, але ў гэтым выпадку ён раскашэлiцца. Па-трэцяе, iм не пагражае вяроўка ката. О, безумоўна, гэта - выкраданне.
      - Тады чаму першы раз яго спрабавалi застрэлiць?
      Пуаро сярдзiта махнуў рукою.
      - Ах, гэта якраз тое, чаго я не разумею! Гэтага нельга растлумачыць... недарэчна! Яны ўсё зрабiлi - i вельмi добра зрабiлi, - каб выкрасцi яго, i, тым не меней, ставяць пад удар усю справу адным меладраматычным нападам, вартым кiнематографа, але нерэальным. Нельга паверыць у гэту групу людзей у масках за нейкiх дваццаць мiляў ад Лондана!
      - Пэўна, гэта два зусiм асобныя замахi, якiя адбылiся незалежна адзiн ад другога, - выказаў здагадку я.
      - Ах не, гэта было б вельмi вялiкiм супадзеннем. Значыць, iдзём далей, хто здраднiк? Здраднiк быў, - у першай справе, ва ўсякiм выпадку. Але хто Данiэльс цi О'Мэрфi? Вiдаць, нехта з iх, iнакш чаму аўтамабiль збочыў з галоўнай дарогi? Не можам жа мы падумаць, што прэм'ер-мiнiстр хацеў, каб яго забiлi. Цi збочыў О'Мэрфi сам, цi Данiэльс загадаў яму збочыць?
      - Безумоўна, гэта справа рук О'Мэрфi.
      - Ага, калi б загадаў Данiэльс, прэм'ер-мiнiстр пачуў бы гэта i спытаў бы - чаму? Наогул, тут вельмi многа "чаму" i ўсе яны супярэчаць адно аднаму. Калi О'Мэрфi сумленны чалавек, чаму ён павярнуў з галоўнай дарогi? А калi ён несумленны, дык чаму ён не спынiў аўтамабiль, калi стралялi, i тым самым, вiдавочна, выратаваў жыццё прэм'ер-мiнiстру? I далей, калi ён сумленны, чаму ён, пакiнуўшы Чарынг-Крос, паехаў да вядомага месца сустрэчы нямецкiх шпiёнаў?
      - Незразумела, - сказаў я.
      - Давайце паглядзiм на гэту справу па сiстэме. Што мы маем "за" i што "супраць" гэтых людзей? Возьмем першага, О'Мэрфi. Супраць: што яго паводзiны, калi аўтамабiль павярнуў з дарогi, былi падазроныя, што ён - iрландзец з графства Клар; што ён знiк у вышэйшай ступенi падазрона. За: што яго жвавасць пры нападзе выратавала жыццё прэм'ер-мiнiстру; што ён - чалавек са Скотланд-Ярда i, вiдаць, на гэту пасаду назначаюць даверанага дэтэктыва. Цяпер возьмем Данiэльса. Супраць яго мала фактаў, за выключэннем таго, што нiхто не ведае пра яго мiнулае i што ён ведае вельмi многа моў для добрага ангельца! Прабачце, мой друг, але перакладчыкi з вас нiкуды не вартыя! Ну, а за яго ў нас ёсць той факт, што яго знайшлi звязанага, з кляпам у роце i ўсыплёнага хлараформам. I гэты факт нiбы сведчыць, што ён не мог удзельнiчаць у гэтай справе.
      - Ён мог быць звязаным i з кляпам у роце, каб адвесцi падазрэнне.
      Пуаро адмоўна пакруцiў галавою.
      - Французская палiцыя не магла памылiцца. Апроч таго, як толькi ён дамогся сваёй мэты i прэм'ер-мiнiстра паспяхова выкралi, яму не было сэнсу тут заставацца. Вядома, яго саўдзельнiкi маглi звязаць яго i ўсыпiць хлараформам, але я не магу зразумець, чаго яны дамагалiся. Ён, можа, iм карысны цяпер, каб, пакуль высвятляюцца абставiны, якiя датычацца прэм'ер-мiнiстра, уважлiва сачыць за ўсiмi гэтымi справамi.
      - Пэўна, ён спадзяваўся навесцi палiцыю на няправiльны след?
      - Тады чаму ён гэтага не зрабiў? Ён проста гаворыць, што нехта зацiснуў яму нос i рот i што болей ён нiчога не помнiць. Тут няма няправiльнага следу. Гэта вельмi падобна на праўду.
      - Добра, - сказаў я, глянуўшы на гадзiннiк. - Думаю, нам лепш паехаць на вакзал. Там больш магчымасцi знайсцi ключы да разгадкi выпадку ў Францыi.
      - Магчыма, мой друг, але я не ўпэўнены ў гэтым. Нешта мне не верыцца, што можна знайсцi прэм'ер-мiнiстра ў такой абмежаванай зоне, дзе схаваць яго яшчэ цяжэй. Калi вайскоўцы i палiцыя дзвюх краiн не знайшлi яго, як знайду яго я?
      У Чарынг-Кросе нас сустрэў мiстэр Додж з двума мужчынамi.
      - Гэта - дэтэктыў Барнс са Скотланд-Ярда i маёр Норман. Яны паступаюць у ваша распараджэнне. Жадаю вам поспеху! Кепскiя справы, але я не трачу надзеi. Мне пара iсцi.
      I мiнiстр пайшоў.
      Мы з маёрам Норманам загаманiлi. На платформе, у цэнтры невялiкай групы людзей, я заўважыў маленькага з тхарыным тварам чалавека, якi гаварыў з высокiм светлавалосым мужчынам. Гэта быў стары знаёмы Пуаро, iнспектар Джэп, адзiн з самых талковых афiцэраў Скотланд-Ярда. Ён падышоў i бадзёра павiтаўся з маiм сябрам.
      - Я чуў, вы таксама ўдзельнiчаеце ў гэтай справе. Да гэтага часу яны паспяхова знiклi з таварам. Але я не веру, што iм удасца доўга хаваць яго. Нашы людзi прачэсваюць Францыю, нiбы грэбенем. Французы - гэтаксама. У мяне такое адчуванне, што цяпер гэта справа некалькiх гадзiн.
      - Калi ён яшчэ жывы, - панура заўважыў высокi дэтэктыў.
      Джэпаў твар выцягнуўся.
      - Ага... Але ўсё-такi я адчуваю, што ён жывы i ўсё будзе добра.
      Пуаро згодна кiўнуў.
      - Ага, ага, ён жывы. Але цi своечасова ён будзе знойдзены? Я, як i вы, не веру, што яго змогуць доўга хаваць.
      Пачуўся свiсток, i мы гуртам зайшлi ў пульманаўскi вагон. Потым цягнiк здрыгануўся i паволi, нiбы нехаця, адышоў ад станцыi.
      Цiкавае было гэта падарожжа. Людзi са Скотланд-Ярда сабралiся ў гурток. Яны разаслалi карты Паўночнай Францыi i нецярплiва ўказальнымi пальцамi вадзiлi па лiнiях дарог, спынялiся каля населеных пунктаў. Кожны меў сваю версiю. Пуаро страцiў сваю звычайную балбатлiвасць; ён сядзеў i глядзеў перад сабою, нагадваючы мне збянтэжанае дзiця. Я гаманiў з Норманам, якi аказаўся даволi цiкавым чалавекам. Калi прыехалi ў Дуўр, мяне пацешылi паводзiны Пуаро. Гэты маленькi чалавек, ступiўшы на палубу судна, з адчаем ўчапiўся за маю руку. Дзьмуў моцны вецер.
      - Божа мой! - мармытаў ён. - Гэта жахлiва!
      - Будзьце мужны, Пуаро, - сказаў я. - Вы дасягнеце мэты. Вы знойдзеце яго. Я ўпэўнены ў гэтым.
      - Ах, мой друг, вы памыляецеся наконт майго хвалявання. Мяне непакоiць гэта праклятае мора! Марская хвароба - гэта страшныя пакуты!
      - О! - усклiкнуў я, ашаломлены.
      Пачуўся гул матора, судна задрыжала, Пуаро застагнаў i заплюшчыў вочы.
      - У маёра Нормана ёсць карта Паўночнай Францыi, цi не хочаце пазнаёмiцца з ёю?
      Пуаро адмоўна пакруцiў галавою.
      - Не, не! Пакiньце мяне, мой друг. Знаеце, каб думаць, страўнiк i мазгi павiнны быць у гармонii. У Лавергюера ёсць выдатны метад супраць марской хваробы. Вы ўдыхаеце... i выдыхаеце... - паволi, так... - паварочваеце галаву злева направа i лiчыце да шасцi памiж кожным удыхам i выдыхам.
      Я пакiнуў яго разам з гiмнастычнымi практыкаваннямi i выйшаў на палубу.
      Калi судна запаволiла ход у Булонскай гаванi, з'явiўся Пуаро, чысцюткi i з усмешкаю на твары i шапнуў мне, што Лавергюерава сiстэма зрабiла "цуд"!
      Джэпаў указальны палец яшчэ паказваў уяўны маршрут на карце.
      - Глупства! Аўтамабiль выехаў з Булонi... Тут ён паехаў не па галоўнай дарозе. Я думаю, што прэм'ер-мiнiстра перасадзiлi на другi аўтамабiль. Разумееце?
      - Ага, - сказаў высокi дэтэктыў. - Я займуся марскiмi портамi. Дзесяць супраць аднаго, што яго ўпотай пераправiлi на борт судна.
      Джэп згодна кiўнуў галавою.
      - Можа, i так. Адразу быў аддадзены загад закрыць усе порты.
      Дзень толькi пачынаўся, калi мы сышлi на бераг. Маёр Норман крануў Пуаро за руку.
      - Тут вас чакае ваенны аўтамабiль, сэр.
      - Дзякую вам. Але ў гэту хвiлiну я не збiраюся пакiдаць Булонь.
      - Што?
      - Ага, зараз мы зойдзем у гэты гатэль, тут, на набярэжнай.
      Ад слоў ён перайшоў да справы, папрасiў i атрымаў асобны пакоiк. Нiчога не разумеючы, мы ўтрох пайшлi за iм. Ён глянуў на нас.
      - Не гэтак зрабiў бы добры дэтэктыў, га? Я разумею вашы думкi. Ён павiнен быць напоўнены энергiяй. Ён павiнен бегаць назад i ўперад. Ён павiнен падаць нiцма на пыльную дарогу i шукаць праз лупу сляды шын. Ён павiнен падымаць цыгарэтны акурак, згарэлую запалку. Так вы лiчыце цi не? - ён глянуў на нас з выклiкам. - Але я, Эркюль Пуаро, скажу вам, што гэта не так! Сапраўдныя ключы да разгадкi - тут. - Ён пастукаў сабе па лобе. - Знаеце, мне можна было не пакiдаць Лондана. Дастаткова было спакойна сядзець у сваёй кватэры. Усё тут, у гэтых маленькiх шэрых клетачках. Патаемна i маўклiва яны робяць сваю справу; але надыдзе момант, калi я падыду да карты i пакажу пальцам на кропку - вось так - i скажу: "Прэм'ер-мiнiстр - тут!" З метадам i i логiкай не параўнаецца нiшто! Гэта шалёная паспешнасць у Францыi была памылкаю, дзiцячай гульнёю ў хованкi. А цяпер, хоць гэта, можа, i позна, я накiрую свае думкi на правiльны шлях. Цiшэй, сябры, прашу вас.
      I пяць доўгiх гадзiн гэты маленькi чалавечак сядзеў нерухома, жмурыўся, нiбы кот; яго зялёныя вочы блiшчалi i яшчэ больш зелянелi. Чалавек са Скотланд-Ярда з пагардай глядзеў на яго, маёр Норман маркоцiўся i нерваваўся, i сам я заўважыў, што час цягнецца паволi i нудна. Урэшце я ўстаў i як мага цiшэй падышоў да акна. Справа станавiлася фарсам. Я ўпотай непакоiўся за майго сябра. Калi ён пацярпеў няўдачу, я хацеў бы, каб гэта выглядала не так смешна. З акна я няспешна назiраў за катэрам з салдатамi, якi стаяў каля набярэжнай i пускаў клубы дыму.
      Мяне абудзiў вельмi нечаканы голас Пуаро.
      - Сябры мае! Мы едзем!
      Я азiрнуўся. Мой друг змянiўся незвычайна. Яго вочы блiшчалi ад узбуджэння, грудзi ўздымалiся.
      - Я быў iдыёт, сябры мае! Але нарэшце я ва ўсiм разабраўся.
      Маёр Норман паспешна пайшоў да дзвярэй.
      - Я вызаву аўтамабiль.
      - Не трэба. Мне ён не трэба. Дзякуй богу, вецер зацiх.
      - Вы хочаце прагуляцца?
      - Не, мой юны друг! Я не святы Пётр. Я лiчу за лепшае плаваць па моры на катэры.
      - Плаваць па моры?
      - Ага. Каб працаваць па сiстэме, трэба пачаць з пачатку. А пачатак гэтай справы - у Ангельшчыне. Значыць, мы вяртаемся ў Ангельшчыну.
      У тры гадзiны мы зноў стаялi на платформе ў Чарынг-Кросе. Да ўсiх нашых угавораў Пуаро заставаўся глухi, паўтараючы зноў i зноў, што пачатак - гэта не дарэмная трата часу, а адзiны правiльны шлях. Па дарозе ў Ангельшчыну ён цiха параiўся з Норманам, i той адправiў з Дуўра стос тэлеграм.
      Дзякуючы спецыяльным прапускам, якiя былi ў Нормана, нас нiдзе не затрымлiвалi. У Лондане нас чакаў вялiкi палiцэйскi аўтамабiль з людзьмi ў цывiльным; адзiн з iх падаў майму сябру лiст, надрукаваны на машынцы. На мой здзiўлены пагляд Пуаро адказаў:
      - Спiс вясковых бальнiц у заходнiм раёне ад Лондана. Пра гэта я тэлеграфаваў з Дуўра.
      Мы хутка праехалi па лонданскiх вулiцах за горад. Я пачаў разумець, куды мы едзем. Праз Вiндзар на Аскат. Маё сэрца забiлася мацней. У Аскаце жыла Данiэльсава цётка. Значыць, мы шукалi яго, а не О'Мэрфi.
      Урэшце мы спынiлiся каля варотаў акуратнай вiлы. Пуаро скокнуў з машыны i пазванiў. Я заўважыў, як яго задаволены твар спахмурнеў i стаў разгублены. Вiдаць, Пуаро нешта не падабалася. На званок выйшаў гаспадар, павёў яго ў вiлу. Праз некалькi хвiлiн мой сябар з'явiўся зноў i залез у аўтамабiль, незадаволена круцячы галавою. Мае надзеi пачалi раставаць. Ужо была пятая гадзiна. Нават калi ён знайшоў нейкiя доказы Данiэльсавай вiны, якi ў гэтым сэнс, калi няма ў каго дазнацца пра дакладнае месца ў Францыi, дзе хаваюць прэм'ер-мiнiстра?
      Наша вяртанне ў Лондан перапынялася не раз. Не раз мы зварочвалi з галоўнай магiстралi, спынялiся каля маленькiх будынкаў, у якiх я адразу пазнаваў вясковыя бальнiцы. На такiя прыпынкi Пуаро трацiў толькi некалькi хвiлiн, але кожны раз рабiўся больш упэўненым.
      Ён нешта шэптам спытаў у Нормана, i той адказаў:
      - Ага, яны чакаюць нас каля моста. Трэба павярнуць налева.
      Мы звярнулi з дарогi, i ў змрочным святле я ледзь убачыў другi аўтамабiль, якi стаяў на ўзбочыне. У iм сядзелi двое цывiльных. Пуаро выйшаў з машыны i перагаварыў з iмi, пасля гэтага мы паехалi ў паўночным кiрунку; другi аўтамабiль паехаў за намi.
      Нейкi час мы ехалi ў адзiн лонданскi паўночны прыгарад, куды, вiдаць, Пуаро i задумаў гэта падарожжа. Урэшце мы спынiлiся каля парадных дзвярэй нейкага высокага дома, крыху воддаль ад дарогi.
      Норман i я засталiся ў аўтамабiлi. Пуаро i адзiн дэтэктыў падышлi да дзвярэй i пазванiлi. Дзверы адчынiла чыста апранутая служанка. Дэтэктыў сказаў ёй:
      - Я - палiцэйскi афiцэр. Вось ордэр на вобыск у гэтым доме.
      Дзяўчына войкнула, за ёй, у вестыбюлi, паказалася высокая прыгожая жанчына сярэдняга ўзросту.
      - Зачыняй дзверы, Эдзiт. Гэта, пэўна, грабежнiкi.
      Але Пуаро iмгненна паставiў нагу памiж прыадчыненымi дзвярамi i свiснуў у свiсток. Другi дэтэктыў i некалькi палiцэйскiх у цывiльным кiнулiся на падмогу i ўварвалiся ў дом.
      Хвiлiн пяць мы з Норманам сядзелi ў адзiноце i нiчога не рабiлi. Урэшце дзверы зноў адчынiлiся, i нашы людзi вывелi траiх арыштаваных - жанчыну i двух мужчын. Жанчыну i аднаго мужчыну пасадзiлi ў другi аўтамабiль. Другога мужчыну сам Пуаро прывёў у нашу машыну.
      - Я паеду з тымi, мой дружа. А вы паклапацiцеся пра гэтага джэнтльмена. Вы яго не ведаеце, не? Значыць, дазвольце мне прадставiць вам, пан О'Мэрфi!
      О'Мэрфi! Мы паехалi ўжо, а я ўсё яшчэ глядзеў на яго з разяўленым ад здзiўлення ротам. На iм не было наручнiкаў, але я i падумаць не мог, што ён паспрабуе ўцячы. Ён сядзеў нiбы аглушаны, абыякавы. Ва ўсякiм разе, Норман i я для яго не iснавалi.
      На маё здзiўленне, мы яшчэ паехалi далей у паўночным кiрунку. Значыцца, мы не вярталiся ў Лондан! Я не разумеў. Раптам аўтамабiль збавiў хуткасць, i я ўбачыў, што мы пад'ехалi да Хенданскага аэрадрома. Адразу я зразумеў Пуаро. Ён хацеў даляцець у Францыю самалётам.
      Гэта была iдэя добрая, але непрактычная. Тэлеграма была б тут лепш. Час iшоў. Пуаро павiнен аддаць славу выратавання прэм'ер-мiнiстра iншым.
      Як толькi мы спынiлiся, маёр Норман скокнуў з машыны, а яго месца заняў чалавек у цывiльным. Норман некалькi хвiлiн раiўся з Пуаро, потым хутка пайшоў.
      Я таксама выскачыў з машыны i ўзяў Пуаро за руку.
      - Вiншую вас, стары! Яны сказалi вам дакладнае месца? Але паслухайце, вы павiнны тэлеграфаваць у Францыю. Вы спознiцеся, калi паедзеце самi.
      Некалькi секунд Пуаро з цiкаўнасцю глядзеў на мяне.