НЕ КУПАЙСЯ Ў РАЦЭ АДНОЎЛЕНЫХ ТВАРАЎ
      VII
      У Доме Народаў, якi ўзвышаўся на беразе ракi Заiр у экватарыяльным горадзе Мбандака, сабраўся Надзвычайны З'езд Усiх Зямных Канфедэрацый. Павiнна было прысутнiчаць (прыляцець, прыплыць i прыехаць) восемсот дэлегатаў. Яны прадстаўлялi Iндаэўрапейскую, Паўночнаамерыканскую, Лацiнаамерыканскую, Арабскую, Афрыканскую, Эўразiйскую, Мангола-Кiтайскую i Япона-Цiхаакiянскую канфедэрацыi. Яўка была амаль стопрацэнтная. Па незалежачых ад iх прычынах не змаглi прыбыць дэлегат-афрыканец, якога проста на пляжы схапiў i завалок пад ваду гiганцкi кракадзiл, i дэлегат з Варшавы, што загiнуў ад удару шаравой маланкi.
      Дом Народаў быў пабудаваны ў выглядзе велiзарнага белага куба. Усе яго восем паверхаў (па колькасцi Канфедэрацый) аздаблялi ў нацыянальных стылях выдатнейшыя мастакi, скульптары, гравёры, цесляры, паркетчыкi. Вочы разбягалiся ад яркiх сакавiтых фарбаў. Уся планета Зямля - ад белых марозных пустынь Арктыкi да мангравых лясоў на астравах Цiхага Акiяна - глядзела на кожнага, хто пераступаў парог, са сцен гэтага цудоўнага палаца.
      Калi ўсе занялi свае месцы, старшыня (а iм быў канадзец Джон Мур) аб'явiў:
      - Прашу ўсiх устаць. Гучыць Гiмн Планеты. Семсот дзевяноста восем галасоў зладжана злiлiся ў адзiн усхваляваны голас:
      Мы - дзецi Гамера,
      Мы - дзецi Канфуцыя...
      - Рабочай мовай нашага з'езда, як вы ўжо ведаеце, будзе партугальская, - напомнiў Джон Мур, калi адгучаў гiмн i ў зале зазвiнела цiшыня.
      Для чаго ж сабраўся надзвычайны з'езд? На парадку дня было адзiнае пытанне: "Цывiлiзацыя Плазмоiдаў (так званая Старая Цывiлiзацыя) i адносiны народаў планеты Зямля да яе".
      Дэлегаты ўбачылi кадры кiнахронiкi: спаленыя будынкi i аўтамабiлi; ланцугi шышкагаловiкаў, якiя iдуць у атаку; труп падлетка - галава прыкрыта белай прасцiной, рукi, сцiснутыя ў кулакi, бездапаможна раскiнуты; вогненны вал, што падмiнае пад сябе нейкiя нiзкарослыя кусцiкi...
      - У лiку дэлегатаў ад Iндаэўрапейскай канфедэрацыi знаходзяцца два чалавекi, якiя прыбылi ў Дом Народаў з самага, можна сказаць, эпiцэнтра апошнiх па часе жахлiвых падзей, - сказаў старшыня. - Гэта Карл Гакенхольц, стрэсаператар, i Гай Дубровiч, гiсторык, бацька таго самага мёртвага хлопчыка, якога мы толькi што бачылi на экране. Папросiм iх выступiць перад намi.
      Гай Дубровiч, змарнелы, сутулы, устаў, пакланiўся з'езду, але выступаць адмовiўся.
      - Гэта так дзiка... Навошта iм патрэбен быў Клён, мой сын? - толькi i сказаў Дубровiч.
      Карл Гакенхольц рашуча пайшоў да трыбуны, абапёрся аб яе тонкiмi смуглымi рукамi, загаварыў рэзка i раздражнёна, як бы з нейкiм выклiкам:
      - Я, панове дэпутаты, бачыў Старую Цывiлiзацыю гэтак жа сама, як бачу зараз усiх вас. Мяне ад яе аддзяляла ўсяго толькi некалькi метраў. Я чуў голас Старой Цывiлiзацыi i не забуду яго да скону сваiх дзён. Гэта немагчыма забыць.
      Адчувалася, што стрэсаператар хвалюецца.
      - Перада мной праплывалi светлыя шары (менавiта ў такой форме актыўна праяўляецца СЦ), i столькi мудрасцi, столькi глыбокага сэнсу было ў iхнiм руху, у iхнiм рытмiчным вярчэннi. Гармонiя дамiнавала ва ўсiм. А мы, шызафрэнiкi i пячорныя варвары, мы забiваем СЦ.
      Гакенхольц кiнуў гэтую апошнюю злую фразу ў залу так нечакана, што дэлегаты, напачатку як бы закалыханыя ягоным выступленнем, ускочылi са сваiх месцаў, абурана зашумелi.
      - Што вы сабе дазваляеце?! - пачулася з залы.
      - Яна сама атакуе нас.
      - Ды ён, пэўна, хворы!
      Усмешлiвы канадзец Джон Мур пазмрачнеў, незадаволена паглядзеў на Карла, хацеў нацiснуць кнопку электрычнага званка, але Гакенхольц апярэдзiў яго.
      - Права на думку! - закрычаў ён.
      Гэтыя ўладныя магiчныя словы адразу ж ацвярэзiлi ўсiх. Дэлегаты селi на свае месцы. Джон Мур адхапiў палец з чорнай кнопкi званка, у Доме Народаў запанавала непарушная цiшыня. Права на думку было адным з галоўных свяшчэнных праў чалавека. Вялiкая Эра Плюралiзму ўрачыста гарантавала яго кожнаму жыхару планеты. Варта было толькi сказаць: "Права на думку" - i зацiхалi грамагалосныя людныя плошчы i аўдыторыi, i абрываўся разгневаны гуд натоўпу. Калiсьцi такой бясспрэчнай загаднай сiлай валодалi словы, накшталт: "iмем караля!" або "iмем рэвалюцыi!".
      - Нi ў якiм разе я не хацеў пакрыўдзiць вас, панове дэпутаты, спакойна прадоўжыў Карл Гакенхольц, хоць шчокi палымнелi. - Не хацеў абразiць. Проста я аперырую фактамi, якiя ўсiм вам добра вядомыя. Хто яшчэ стагоддзi назад, бяздушна сочачы за паказаннямi прыбораў, злачынна штампуючы няякасныя рэактары, зрабiў ўсё, каб грымнуў смяротны выбух Чарнобыля? Мы. Хто атруцiў акiяны i рэкi, зямлю i воблакi? Мы. Хто загнаў Старую Цывiлiзацыю ў чорныя падзямеллi, лакалiзаваў яе, прымусiў, як рабыню, жыць там, дзе не селяцца нават павукi? Мы. Так, мы зараз раскайваемся, мы пачынаем гаварыць, што свяшчэннае права на жыццё належыць усяму жывому, зразумелае яно нам цi незразумелае, ёсць выгода нам ад яго цi няма. Але трэба не гаварыць, а дзейнiчаць. Яшчэ два днi назад я быў госцем СЦ, сёння ж тут, у Доме Народаў, я - яе паўнамоцны пасол.
      Гул здзiўлення пакацiўся мiж дэлегатамi. Тэлекамеры i кiнакамеры пачалi ўзiрацца ў Карла так, як ўзiраюцца ў маленькага верабейку злавесныя пiтоны.
      - Так, я - яе пасол, - горда сказаў чорнавалосы немец.
      I адразу ў яго над правым плячом засвяцiўся, з'явiўшыся нiадкуль, маленькi шар. Жанчыны-дэлегаткi i некаторыя з мужчын ахнулi. Джон Мур у разгубленасцi знячэўку ўдарыў пальцам па кнопцы званка, але пачуўся толькi нейкi прыдушаны пiск.
      - Старая Цывiлiзацыя, пяць яе кланаў, вырашыла перасялiцца на радзiму сваiх продкаў, планету Вар. I таму яна заключае з чалавецтвам мiр, вечны мiр. А залог гэтага мiру - жыццё падлетка Клёна Дубровiча, якога СЦ ажывiць. Ваш сын будзе жыць! - крыкнуў Карл Гаю Дубровiчу, што сядзеў, апусцiўшы галаву.
      - Аб чым гаворыць гэты чалавек? - уздрыгнуўшы, спытаў Гай у суседзяў. Хiба можна сыпаць соль на свежую рану? Што ён гаворыць?
      Гай Дубровiч павольна ўзняўся са свайго месца, павольна, як самнамбула, пайшоў па праходзе да трыбуны, спынiўся насупраць Гакенхольца.
      - Калi ты сказаў праўду, я гатоў стаць перад табой на каленi, а на каленi я станаўлюся толькi ў двух выпадках: каб напiцца з ручая i каля магiлы сваёй мацi. Калi ж ты схлусiў, - у голасе ў Гая зазвiнела пагроза, ты станеш пад Дрэвам Пакаяння i ўласнай рукою высыпеш сабе на галаву роўна тры кiлаграмы сухога пяску. I людзi будуць глядзець у твае вочы.
      Дэлегаты ўсхвалявана зашумелi. Даўнавата ў Доме Народаў не чулi такiх слоў, тым больш абвiнавачванняў у хлуснi. Людзi ВЭП развучылiся хлусiць, бо не было ў гэтым патрэбы. Хiба сабе самому мог схлусiць чалавек, мог падмануць сябе, уявiўшы, што ён вельмi закаханы ў жанчыну або дужа разумны i аўтарытэтны.
      Карл Гакенхольц спакойна сустрэў жорсткую абразу, толькi куточкi вуснаў уздрыгнулi. Ён вышаў з-за трыбуны, абняў Гая Дубровiча, прамовiў на поўны голас, каб чулi ўсе:
      - Зоркалёт ужо ўзяў курс на планету Вар. У iм ляцяць Вера Хрысцiнюк i Радаслаў Буслейка, якiя будуць удзельнiчаць у ажыўленнi Клёна. Ваш сын будзе жыць, не адыдзе за жоўты пясок.
      - Як? - загарэўся Гай Дубровiч. - Як ты сказаў? Не адыдзе за жоўты пясок? Дзякуй табе, чалавек з добрым сэрцам. Нiкому ў свеце не пажадаю я страцiць адзiнага сына. Гэта - нечуваная пакута. Дзякуй табе.
      Гiсторык быў надзвычай шчаслiвы, вочы ззялi, па твары бегала мяккая прыгожая ўсмешка. Яму ўспомнiўся далёкi час маленства на Чорным Хутары. Там, у тых непаўторных, пафарбаваных у колер летняга сонца днях, накочвалiся, як хвалi, такiя ашаламляльныя iмгненнi радасцi, што хацелася скакаць i спяваць, хацелася кiнуць шапку вышэй бярозы. Там было адчуванне i прадчуванне вечнай радасцi, якое iшло ад маладых ног i вачэй, ад маладой скуры, ад бялявых доўгiх валасоў, што пад парывамi ветру густа i бязладна стаўбурылiся на галаве, лезлi нават у рот, забiваючы дыханне.
      Дэлегаты стоячы апладзiравалi Карлу i Гаю. Некаторыя з жанчын кiдалi iм яркiя трапiчныя кветкi. Старшыня Джон Мур усмiхаўся на ўсю шчаку i быў падобен сваёй ружовашчокасцю i кiрпатасцю на Санта Клаўса. У гэты час да Карла падышоў высакарослы, вельмi загарэлы чалавек з надзiва блакiтнымi вачамi i сказаў:
      - Дык на планету Вар паляцеў Радаслаў Буслейка? Я - Гром Стралковiч i працую з ягонай жонкай Шнай. Яна нiчога не ведае пра палёт свайго мужа.
      Iмя старшынi Лiгi барацьбы супраць мутантаў было надзвычай папулярнае сярод грамадзян Iндаэўрапейскай Канфедэрацыi. Маленькiя дзецi гулялi ў "дзядзьку Грома, якi вельмi трапна страляе". Юныя прыгажунi на сваiх блузках i спаднiцах насiлi ягоныя партрэты. Праўда, "зялёныя" рэзка крытыкавалi Грома i байкатавалi дзе толькi можна, але байкот байкотам, а некаму трэба было адбiваць пастаянныя жорсткiя набегi двухгаловых гiганцкiх воўкасабакаў, што вадзiлiся ў балотах уздоўж сярэдняга цячэння Прыпяцi.
      - Прымiце маё глыбокае спачуванне, спадар Дубровiч, - прамовiў Гром, злёгку нахiлiўшы густавалосую галаву. Па левай скронi ў яго прабягаў няроўны чырвоны шрам - след кiпцюроў воўкасабакi.
      - Шчыра вам дзякую, - пакланiўся ў адказ Гай. - Шмат добрага чуў i чытаў пра вас, марыў сустрэцца - i вось...
      - I вось мы пабачылiся, - трохi бесцырымонна перарваў яго Стралковiч. Прабачце, толькi я не люблю, калi пра маю сцiплую асобу гавораць болып дзесяцi слоў. На адзiнаццатым хвалебным слове мне пачынае здавацца, што справа пахне культам асобы. Была калiсьцi такая хвароба ў нашых слаўных продкаў.
      - Але вы i сапраўды герой, - горача загаварыў Гай Дубровiч. - У наш камфортны век жыць у дзiкiм лесе, начаваць пад снегам i дажджом у пустым полi... Згадзiцеся, такое не кожнаму пад сiлу. А пастаянная канфрантацыя з мутантамi? Мне расказвалi, што ў некаторых зграях iх налiчваецца пад сотню галоў.
      - Яны аб'ядноўваюцца ў велiзарныя зграi, у цэлыя полчышчы, калi выкарыстоўваць нашу чалавечую тэрмiналогiю, - згадзiўся Гром Стралковiч.
      - I не страшна?
      - Не. Мы, людзi, мацней за iх. Мы iх даўно б маглi знiшчыць, але кожнае жыццё ёсць жыццё, i, памятаючы пра гэта, мы сочым толькi за тым, каб не выпускаць iх з балотаў. Ды мутантаў як магнiтам цягне чамусьцi на поўнач.
      - А вы спрабавалi пайсцi да iх, пайсцi ў балоты? - умяшаўся ў размову Карл Гакенхольц.
      Гром Стралковiч сурова глянуў на яго. Падалося вялiкаму паляўнiчаму, што нейкi востры хiтра схаваны кручок тырчыць у, здавалася б, наiўным пытаннi. Падалося нават, што гэты хлышч-стрэсаператар сумняваецца ў ягонай адвазе. Але Гром быў цёртым чалавекам, не раз выкручваўся з найскладанейшых пераплётаў.
      - У балоты мы ходзiм кожны год, адразу як спадзе паводка i падсохне зямля, - сказаў ён. - Гэты шрам на скронi я прынёс адтуль. Не дай бог каму-небудзь з вас трапiць туды. Уначы воўкасабакi выюць так, што аж калоцяцца дрэвы. Куды нi глянь - усюды ашчэраныя пашчы i шалёныя вочы. Апошнiм жа часам там наогул не лес, не балоты, а сапраўднае пекла.
      - Што ж там такое? - шчыра пацiкавiўся Карл Гакенхольц, сваiм пытаннем крыху скалупнуўшы лядок з суровага сэрца паляўнiчага.
      - Туды, як я разумею, панадзiлася гэтая самая СЦ, Старая Цывiлiзацыя, пра якую ўсе мы далдонiм на з'ездзе, - сказаў Стралковiч. - Над Тоўстым Лесам у напрамку балотаў часта лётаюць, асаблiва на прыцемку, шары, дырыжаблi, талеркi, нейкiя бясформенныя згусткi, падобныя на пену або туман, адным словам, розная нечысць. Мы, прызнацца, i стралялi ў iх, i на верталётах за iмi ганялiся, i сеткi-перамёты памiж высокiх дрэў чаплялi, а ў вынiку - адзiн пшык. I што цiкава - калi прыляцiць у балоты СЦ, то мутанты не выюць, маўчаць. Пэўна ж, яна iх нечым частуе, паддобрываецца, як я разумею. А калi вылятаюць гэтыя шары адтуль - ого, якi канцэрт пачынаецца. Вушы затыкаем. Воўкасабакi выюць, як нажом па жывому целу рэжуць. Цьфу ты.
      Гром Стралковiч аж зморшчыўся, аж перасмыкнуў шырокiмi плячамi.
      - I Нiнка-трысцiнка вушы затыкае? - з лёгкай усмешкай спытаў Карл Гакенхольц.
      - Хто? - не зразумеў Стралковiч.
      - Нiна Буслейка, жонка майго сябра, якi паляцеў на планету Вар.
      - Ведаю такую. Выдатны, трэба сказаць, заолаг i цудоўная жанчына, прыгажуня. Разам у балоты хадзiлi. Дазвольце-дазвольце, дык я ж з-за яе да вас i падышоў. Пачуў знаёмае прозвiшча i падышоў.
      Гром Стралковiч з непаразуменнем глянуў на Карла, i ў ярка-блакiтных вачах зноў пачынала вiраваць незадаволенасць. "Лясны чалавек", - звысоку падумаў пра яго Карл, а сам сказаў:
      - Вельмi кахае Нiну Радаслаў. Ён у нас адналюб. I вельмi перажываў, што абставiны змусiлi яго тэрмiнова ляцець на Вар. У Радаслава ж з Нiнай, калi вы ведаеце, вось-вось павiнен з'явiцца сын.
      - На гэтакую тэму я з ёй не гутарыў, - холадна прамовiў Стралковiч i хацеў быў вярнуцца на сваё месца, але Гай Дубровiч усхвалявана схапiў яго за руку:
      - Пачакайце, пастойце. Прашу вас - вазьмiце мяне з сабой у Тоўсты Лес.
      Усё адбылося так iмпульсiўна, так iмгненна, што Гром з Карлам зiрнулi на Гая, як на малога капрызлiвага хлапчука, а сам ён збянтэжыўся, густа пачырванеў. Ды людзi ВЭП не прывыклi хаваць пачуццяў. Лiчылася, што трэба смела гаварыць сваю думку, сваю праўду, не ўтойваць iх нi ад кога. Наогул, век быў рацыяналiстычны, дзелавы, без лiшнiх охаў i ахаў. Чалавек хацеў добра i зручна жыць, зарабляць грошы, купляць прыгожыя рэчы, мець усё неабходнае: дом, зямельны ўчастак, аўтамабiль, верталёт або лёгкi самалёт, яхту... Чалавек хацеў, каб ягоная жонка, выпраўляючыся вечарам у тэатр цi ў госцi, мела магчымасць пакрасавацца ў дарагiх упрыгожаннях, бо жанчына заўсёды застаецца жанчынай. Актуальным было выслоўе: "Трэба ведаць, чаго ты жадаеш, трэба ведаць, з якога боку на тваiм бутэрбродзе намазана масла".
      Таму Гай Дубровiч, справiўшыся з сабою, сказаў:
      - Вы ўжо чулi, спадар Гром, што дзеля выратавання майго адзiнага сына стрэсаператар Радаслаў Буслейка, аб iснаваннi якога я нават i не здагадваўся, паляцеў на планету Вар. Палёт цяжкi i небяспечны, але ён паляцеў, хоць ягоная жонка, якая працуе ў вашым летнiм лагеры, рыхтуецца нарадзiць, запалiць агонь новага жыцця. Вазьмiце мяне ў Тоўсты Лес, i я гляну ў вочы гэтай цудоўнай жанчыне, я перадам ёй усю дадатную энергiю, якую маю ў сваёй душы, а Радаслаў Буслейка такую ж энергiю перадасць майму сыну Клёну. Прашу вас. Мая жонка Бярозка знаходзiцца зараз у Доме Роздуму, слухае Моцарта i Бетховена, развiтваецца з сынам. А я так не магу. Я хачу паехаць з вамi ў Тоўсты Лес.
      - Добра, - кiўнуў галавой Стралковiч. - Заўтра ляцiм.
      Спаў Гай Дубровiч у пакоi-планетарыi, сцены i столь якога ўяўлялi дакладную копiю начнога зорнага неба. Чорнае бяздонне, засыпанае срэбнымi зярнятамi, глядзела на яго. Млечны Шлях, быццам слуп iскрыстага бязважкага дыму, перасякаў усё неба, губляўся ў бязмежнай таемнасцi, у недасяжнай, да марозных дрыжыкаў, далечы. Палярная Зорка ярка свяцiла праз тоўшчу прасторы i часу, нязгасным вокам пазiрала проста ў душу. Гай быў сынам паўночных шыротаў, i таму гэта цудоўная зорка сыпала на яго свае праменнi. Калiсьцi на такое неба, уздрыгваючы кожнай сваёй жылкай, глядзелi халдзейскiя пастухi, смуглатварыя чорнабародыя капiтаны першых прымiтыўных паруснiкаў, жрацы, фiлосафы Элады, рымскiя легiянеры. Калiсьцi на такое неба, прадчуваючы блiзкую пакутную Галгофу, глядзеў Хрыстос, i мiльготкае святло зорак разам з ценямi хуткалётных няясных воблакаў клалася на твар. Гай да салодкай знямогi, да рэзi ўваччу ўзiраўся ў агромнiстую вечна загадкавую i вечна новую прастору. Ён быў часцiнкай Космасу, кропляй зорнага дажджу, залатой пылiнкай эфiру. Ён быў несмяротным i маладым. Ён чуў шапаценне зорак, яркiя галасы далёкiх планет, бiццё нечых сэрцаў. "Сын мой, - думаў Гай, - дзе ты зараз, што з табою? Мёртвы ты цi жывы? Сын мой, я аддаў бы сваё дыханне за адну тваю ўсмешку, за адно кароткае слова. Я помню цябе маленькiм, помню кволай былiнкай, што тулiлася да мяне ў хвiлiны небяспекi. А небяспекай калiсьцi было ўсё: i чужы незнаёмы твар, i грукат грому, i суседаў сабачка, вясёлы i бяскрыўдны, i вецер, што ляскаў фортачкай на Чорным Хутары. Ты падрастаў, рос. Я помню, як ты зламаў руку, як плакаў ад болю i слёзы кацiлiся па бледных шчоках. Той боль, якi рэзаў мне тады душу, я не забуду нiкслi".
      Так глядзеў на неба, так думаў Гай, а ноч пляла свае чорныя карункi, туманiла галаву, бегла па зямным абшары, усё часцей азiраючыся, бо на пяткi ёй наступаў малады гарачы дзень.
      Паляцелi на "Боiнгу" праз Каiр i Адэсу да Старога Смалявiцкага аэрапорта. Гром Стралковiч увесь час глядзеў праз iлюмiнатар на мутна-жоўтыя воблакi i маўчаў. Гаю здавалася, што паляўнiчы злуе на яго, i таму ён сядзеў як на iголках: то чытаў газету, то адкiдваў яе, то пiў нясмачны цёплы лiманад, а потым пачаў сачыць за чорнасiняй афрыканскай мухай, якая мiтусiлася ў салоне, садзiлася на беласнежныя фiранкi, на белыя спiнкi крэслаў i, пэўна ж, не здагадвалася аб тым, што падарожнiчае з мацерыка на мацярык.
      У аэрапорце перабралiся на аўтамабiль "Днепр", магутную васьмiмесную машыну, i ўзялi курс на поўдзень, на Тоўсты Лес. "Днепр", апошняе слова аўтамабiлебудаўнiкоў, глытаў кiламетры з такой прагнасцю i хуткасцю, з якой галодныя глытаюць хлеб. Аўтамабiльныя пробкi на скрыжаваннях дарог ён проста пераскокваў пры дапамозе рухавiка вертыкальнага ўзлёту, якi даваў магчымасць метраў трыццаць - пяцьдзесят ляцець у паветры.
      - Вось i Тоўсты Лес, - быццам бы спакойна i нават бясстрасна прамовiў Гром Стралковiч, але Гай адчуў, што ён хвалюецца. Як кожнаму гаспадару, Грому хацелася, каб ягонае жытло, ягоны дом спадабалiся госцю. На небасхiле сцяной стаялi сосны ўперамешку з бярозамi, такiя агромнiстыя i велiчныя, аж сэрца замiрала. Нездарма кажуць, што з гадамi людзi бялеюць, а бярозы чарнеюць - лес быў медна-чырвоны ад соснаў i змрочна-цёмны, амаль чорны ад бяроз.
      Пясчаная дарога бегла, вiхляла мiж тоўстымi, у некалькi чалавечых абхватаў, дрэвамi. Сонца было заслонена шчыльным веццем дрэў. Зрэдку праз непралазную гушчыню галiн прарываўся прамень i аслабела падаў на шэра-зялёную вiльготную зямлю. Сярод буралому ўбачылi маладога мядзведзiка. Ён пабег у гушчар, мiльгануўшы бура-карычневай спiной. "Ёсць у мядзведзя кажух, ды прышыты", - успомнiў Гай словы свайго дзеда, якi памёр гадоў дваццаць назад i ляжыць зараз на могiльнiку ў Чорным Хутары.
      Тры каляровыя домiкi - чырвоны, зялёны i сiнi - стаялi над спакойнай лясной ракой, у якой жылi асляпляльна белыя гарлачыкi i шэрыя непалахлiвыя качкi. Ад ракi iшла маладая русавалосая жанчына ў элегантных шортах з мноствам кiшэняў, у майцы з атрыбутыкай спартыўнага таварыства "Эўрапеец". На галаве ў яе прыгожа сядзеў вяночак, сплецены з рамонкаў i васiлькоў.
      - Жывуць Сонца i Кiсларод, - прыязна, з адкрытай усмешкай сказала жанчына, падышоўшы да Грома i Гая, што ўжо вылезлi з аўтамабiля i чакалi яе.
      "Шна Буслейка", - здагадаўся Гай.
      - Вы бацька таго хлопчыка? - спытала яна, пазiраючы на Дубровiча прамянiстымi шэрымi вачамi.
      - Так. Бацька, - адказаў Гай, ацанiўшы яе тактоўнасць i далiкатнасць, бо Нiна нi словам, нi мiмiкай не напомнiла аб душэўнай траўме, якую перажываў ён.
      - А вы жонка стрэсаператара Буслейкi, што паляцеў на планету Вар? - у сваю чаргу спытаўся Дубровiч.
      - Жонка, - кiўнула галавой Нiна. - Не хвалюйцеся, усё з вашым сынам будзе добра. Мой Радаслаў (яна сказала слова "мой" з годнасцю i прытоенай пяшчотай) валодае моцным i вельмi станоўчым бiяполем. Я ведаю. I таму ўсё будзе нармальна.
      Яна зноў усмiхнулася.
      - Нiна, - паклаў ёй руку на плячо Гром Стралковiч, - хочаш, праспяваю табе песеньку, якую пачуў у вёсцы пад Менскам?
      - Вядома, хачу, - весела адказала Шна.
      - Ну то слухай.
      I Гром зацягнуў прыемным глухаватым барытонам:
      Як была я дзевачкай, Хадзiлi ка мне з гарэлачкай, А як стала маладзiцаю, Не сталi хадзiць i з вадзiцаю.
      Скончыўшы, Гром чамусьцi выцер губы вялiзным кулаком, быццам толькi што кульнуў чарку добрай гарэлкi, спытаў:
      - Дык якi з мяне вакалiст? Колькi балаў мне паставiце?
      - Прабач, Гром, але твая стрэльба, з якой ты ходзiш на мутантаў, страляе лепш, - сказала Нiна Буслейка, i шэрыя вочы былi сур'ёзнымi.
      Так Гай Дубровiч на некалькi дзён пасялiўся ў Тоўстым Лесе. Далi яму часовы прытулак (верхняе месца ў двух'ярусным ложку), паставiлi на "катлавое забеспячэнне", i пацяклi хвiлiны, гадзiны, днi. Удзень i ўначы глуха шумелi старыя дрэвы. Вецер накiдваўся на iх з нябёсаў, абломваў крохкiя галiнкi, змятаў зверху чорны пыл, птушыныя пёры, жучкоў. Рэзка пахла карой, зямлёй, рачным карычневым глеем.
      Увесь час Гай думаў пра Нiну Буслейка ("Буслейчыху", як сказаў бы ягоны дзед). I гэта не было нейкiм дзiвацтвам, прымхамi, бо, у рэшце рэшт, думаючы пра яе, жадаючы ёй дабра, ён ратаваў свайго сына. Тут узнiкала складаная глыбоканасычаная духоўная сувязь - дадатныя iмпульсы iшлi ад Гая да Шны, ад Нiны да Радаслава (успомнiм хаця б "мазгаграму"!), ад Радаслава да Клёна, Клёна Дубровiча. Так хваля падштурхоўвае хвалю, не дае ёй спынiцца, i разам яны ствараюць жывое паўнагучнае мора. Калi ацэньваць колькасць нервовых клетак у галаўным мозгу чалавека лiчбаю ў 60 мiльярдаў, то людзi ВЭП выкарыстоўвалi каля 22 працэнтаў закладзенага ў iх iнтэлекту. У дваццатым жа стагоддзi, напрыклад, каэфiцыент карыснага дзеяння iнтэлекту складаў усяго 7 працэнтаў.
      - Шна ведала, дзеля чаго прыехаў у Тоўсты Лес гэты дзiўнаваты заглыблены ў сябе гiсторык, - сказаў, улучыўшы момант, Гром Стралковiч.
      Яна шчыра спачувала яму, вельмi хацела, каб на далёкай планеце яе муж дапамог вярнуць жыццё Клёну. Але сустрэч з Гаем Дубровiчам пазбягала. Прыроджаная сарамлiвасць, якая была глыбока схавана ў глыбiнi душы, аб якой не здагадвалiся нават сябры, не дазваляла выходзiць на абсалютны духоўны кантакт з малазнаёмым чалавекам. Гэта, вядома ж, былi рудыменты даплюралiстычнай эпохi, яе "радзiмыя плямы", як некалi модна было гаварыць. Нiна разумела своеасаблiвасць свайго характару, пакутвала, але - жанчына ёсць жанчына - нiчога з сабой не магла зрабiць. I таму поўнасцю аддавалася рабоце. А работы ў яе прыбавiлася, бо нечакана ў летнi лагер прыбыла, нiкога не папярэдзiўшы, група "зялёных" - шэсць мужчын i дзве жанчыны. На беразе рэчкi яны разбiлi палаткi, хадзiлi ў зялёных берэтах i дэманстратыўна не насiлi з сабой нiякай зброi, нават звычайных сцiзорыкаў.
      - Якая ў вас, спадары, праграма? - асцярожна пацiкавiўся ў iхняга кiраўнiка, лысага рудабародага мужчыны гадоў сарака пяцi, Гром Стралковiч.
      - Аклiматызуемся i пойдзем у балоты, - весела адказаў той.
      - З чым пойдзеце?
      - Як з чым? Вядома ж, без гэтага, - грэблiва зморшчыўся кiраўнiк "зялёных", паглядзеўшы на карабiн за плячамi ў Грома. - Пойдзем з бела-зялёным сцягам жыцця i мiру.
      - Ну-ну, - хмыкнуў Стралковiч.
      Тым часам Гай Дубровiч зацiкавiўся, што за будынiна - гумавы надзiманы купал - стаiць на ўзлеску.
      - Там збiраюцца нашы левiтатары, - растлумачыў Гром. - Нiна таксама туды ходзiць, але зараз чакае дзiця...
      Аб левiтатарах, людзях-птушках, якiя спрабуюць перамагчы зямное прыцягненне, сiлу гравiтацыi, Гай чытаў у газетах. I таму, як толькi выпала магчымасць, пайшоў да iх.
      Проста на падлозе, на пярэстых цыноўках, сядзела каля дваццацi мужчын i жанчын. На галовах ва ўсiх былi вянкi з рознакаляровых птушыных пер'яў. Рукi яны трымалi на каленях i вельмi засяроджана, амаль не мiргаючы, сачылi за белым голубам, якi лётаў пад самым купалам. Нiна была тут жа, але, як зразумеў Гай, у якасцi трэнера. Яна стаяла на невялiкiм узвышэннi пасярод залы, трымаючы ў руцэ нешта накшталт дырыжорскай палачкi. Вось яна плаўна ўзмахнула гэтай палачкай, i левiтатары развялi рукi ў бакi, вочы ў iх заблiшчэлi, твары зрабiлiся адухоўлена-светлымi.
      - Вы - родзiчы арлоў! - крыкнула Нiна, - узлятайце ж!
      Некалькi чалавек (не ўсе) раптам адарвалiся ад падлогi, узнялiся над ёй на вышыню ў два-тры метры. Адна дзяўчына ўзвiлася аж пад самы купал, дзе лётаў белы голуб. Гай бачыў яе твар - надзiва прыгожы, нахтнёны i шчаслiвы. "Узляцець, адарваць сваё цела ад зямлi без нiякага рухавiка, а проста намаганнем волi i мускулаў можа толькi шчаслiвы чалавек", - раптам зразумеў ён. Ён перавёў позiрк на Нiну, як бы ўбачыўшы яе ўпершыню, i залюбаваўся вытанчанасцю i высакароднасцю яе рухаў, цеплынёй, што струменiлася з шэрых вачэй, лагоднасцю i той натуральнай шчырай грацыёзнасцю, якiя заўсёды ўпрыгожваюць маладых жанчын. Нездарма прырода вянцом прыгажосцi зрабiла менавiта жанчыну, бо яна стаiць каля самых таемных вытокаў новага жыцця, сама з'яўляецца вытокам, i той, хто прыходзiць у гэты свет, у самыя найпершыя iмгненнi свайго прыходу адразу сустракаецца з прыгажосцю. Непрыгожых мацi не iснуе - гэта аксiёма.
      Юна адчула Гаеў позiрк, уздрыгнула, i палачка абвяла ў яе руцэ. I амаль адразу ж болыпасць левiтатараў прызямлiлася на свае цыноўкi. Толькi дзяўчына самазабыўна лунала пад высокiм купалам i ўсмiхалася адтуль. "Мой сын павiнен жыць, - увесь гэты час, пазiраючы на Нiну, думаў Гай. - Ты такая прыгожая, такая моцная, па ўзмаху тваёй рукi цяжкiя чалавечыя целы, як пух адуванчыкаў, адрываюцца ад зямлi. Ты можаш усё цi амаль усё. Над тваёй галавой, калi пiльна-пiльна прыглядзецца, пульсуе залацiсты нiмб. Гэта б'е цераз край, бушуе твая жыццёвая энергiя, твая дабраносная аўра. Запалi ж два жыццi - жыццё свайго будучага дзiцяцi i жыццё майго сына".
      Праз тры днi, адпачнуўшы, аклiматызаваўшыся, "зялёныя" рушылi ў балоты. Дарэмна Гром Стралковiч угаворваў, затым i ўпрошваў iхняга кiраўнiка ўзяць хоць якую-небудзь зброю, хоць рэвальверык укiнуць у кiшэнь, дарэмна спрабаваў для страхоўкi паслаць разам з "зялёнымi" сваiх паляўнiчых.
      - Мы абсалютна мiрныя людзi, - горда адказаў рудабароды кiраўнiк, нацiскаючы на слова "абсалютна".
      I яны пайшлi. Шэсць мужчын i дзве жанчыны. Бела-зялёны сцяжок трапятаў над iмi. Густыя чараты праглынулi купку людзей i зноў сышлiся шчыльна i непралазна, глуха замураваўшы кволыя чалавечыя сляды на ядавiта-карычневай балотнай зямлi.
      - Няшчасныя, - махнуў рукой Гром i адразу ж загадаў самым жвавым са сваiх паляўнiчых пайсцi з "зялёнымi" паралельным маршрутам.
      - Але пайсцi не так, як бяжыць у чаратах паранены воўкасабака, а так, як падае на ваду бярозавы лiст, - удакладнiў ён задачу, што патрабавала ад падначаленых амаль стопрацэнтнай бясшумнасцi.
      Гаю Дубровiчу таксама хацелася паблукаць па балотах, пабываць у таямнiчых трыснягах. Учора, седзячы каля развiтальнага вогнiшча, адна з жанчын шэптам, каб не пачуў кiраўнiк, расказала, што ў самым цэнтры балот ёсць невялiкiя грудкi сухой зямлi i на адным з гэтых грудкоў узвышаецца Зялёная Постаць. I адтуль далятаюць прыглушаныя гукi, быццам нехта б'е ў звон.
      - Вы - "зялёныя". Постаць таксама зялёная, - не паверыў, пакпiў Гай. Занадта шмат зелянiны. Нехта з паляўнiчых, помнiцца, хiхiкнуў.
      - Так расказваюць вiдавочцы, - строга паглядзеўшы на Гая, сказала жанчына. - Пад святлом месяца яны бачылi менавiта Зялёную Постаць, i хоць навокал вылi воўкасабакi, яны чулi там, у цэнтры дзiкiх балот, удары ў царкоўны звон. Вось так: бо-о-ом, бо-о-ом...
      Жанчына спалохана выкруглiла вочы.
      - Кажуць, гэтая Зялёная Постаць дае сiлу, калi дакранешся да яе, гаварыла яна далей. - Пакладзеш далонь або даткнешся лбом, i адразу нiбы кроў успыхвае ў чалавеку, i нiчога яму не страшна.
      I такi сум гучаў у словах жанчыны, што Гай зразумеў - яна адзiнокая, бяссоннымi начамi яна марыць аб сустрэчы з Зялёнай Постаццю, але жаданая сустрэча, вядома ж, не адбудзецца. Зялёная Постаць, нават калi яе i не выдумалi, такая ж недасягальная, як i квазары, што выпраменьваюць у дзесяткi разоў больш энергii, чым самыя магутныя галактыкi, але касмiчны лёс закiнуў iх надта далёка ад Сонечнай сiстэмы, i чалавецтва нiколi не даляцiць да iх.
      Потым жанчына амаль усю ночь сядзела каля вогнiшча. Гай бачыў засяроджаны, чырвоны ад блiкаў полымя твар. А ранiцой яна, як i ўсе "зялёныя", пайшла ў балоты.
      I ён адчуў глухую трывогу. За Клёна, за жонку, за гэту незнаёмую жанчыну. Ён хадзiў па апусцелым Тоўстым Лесе, слухаў шум дрэў, глядзеў на раку, на сiвавата-шэрыя воблакi. Трывога не адпускала. Яна ўсё глыбей кiпцюрыла душу, халоднымi далонямi пачала павольна сцiскаць сэрца. Ператомленыя нервы, здаецца, брынчэлi, як туга нацягнутыя струны. I Гай, не вытрымаўшы, добра не разумеючы, што робiць, пабег у балоты, урэзаўся ў сцяну чаратоў. Магчыма, яму хацелася быць блiжэй да Грома Стралковiча, заўсёды моцнага i ўпэўненага. А магчыма, недзе ў падсвядомасцi ажыў, заварушыўся, як асколак у целе, расказ аб Зялёнай Постацi. Але ж Гром учора сказаў як адрэзаў: "Лухта ўсё гэта! Няма там нiякай трасцы. Акрамя, вядома, качак, уюноў, чаратовых катоў i воўкасабакаў".
      Гай хутка iшоў, амаль бег па цёплай чорна-карычневай жыжцы, потым выбiўся на сушэйшую мясцiну, дзе тырчалi аброслыя апенькамi крывыя бярозавыя пнi. Пацягнула свежым ветрам, i неўзабаве залопаў дождж. Фантанчыкi ад кропель скакалi пад нагамi ў блiскучых лужынах. Раптам справа ад сябе ён пачуў глухое бомканне. Звон! Гай iрвануўся на гук, як на святло ў апраметнасцi чорнай ночы. Ён зразумеў - яму патрэбна, яму неабходна адшукаць у гэтым гнiлым трысняговым акiяне Зялёную Постаць i прыпасцi да яе сваiм гарачым iлбом. Яна будзе халодная, гаючая, яна суцешыць i ўзмацуе. Як калiсьцi (гэта так далёка, за лесам Часу) ласкава суцяшала мацi.
      Вакол яго былi бурыя i жоўтыя трыснягi, зрэдзь стаялi дрэвы, пад нагамi плёхалася вада, угiналася, як гума, вiльготная зямля, над iм вiсела хмарнае дажджыстае неба. I ён адчуў сябе Чалавекам Ранейшых Стагоддзяў. Падалося, што за спiной надзейна сядзiць лук, а правую руку халодзiць каменны нож. Ён прагна, глыбока хапаў ротам i ноздрамi сцюдзёнае ад дажджу паветра. Сiла перакочвалася ў цвёрдых мускулах, вочы пазiралi востра i аб'ёмна, заўважаючы кожную травiнку на дарозе, кожную вадзяную кроплю на травiнцы. "Дзе ты, Зялёная Постаць?!" - крычала, пакутуючы, душа.
      I тут з-за чаратоў даляцелi ўсхваляваныя людскiя галасы, а потым рэзкiя адрывiстыя стрэлы. Адразу ж усё гэта перакрыў люты брэх з доўгiм пранiзлiвым надрывам. "Воўкасабакi", - здагадаўся Гай Дубровiч, хоць нi разу не чуў iхняга голасу. Ён выбег, выпнуўся па iнерцыi на паляну, прагалiну мiж чаратоў i ўбачыў, як вялiзныя руда-шэрыя звяры, з пысамi, перапэцканымi чырвонай яркай крывёй, iрвуць, шкуматаюць людзей. Гэта было забойства, грубае ненажэрнае з'яданне. Некаторыя воўкасабакi мелi па дзве галавы, i было мярзотна бачыць, як дзве iклатыя шырокiя пашчы шалёна адкусваюць кавалкi чалавечага цела, глытаюць iх. Лысагаловы кiраўнiк "зялёных" махаў сваiм сцяжком, адбiваючыся або заклiкаючы на дапамогу, але яму на грудзi скокнуў сапраўдны страшыдла, збiў, як былiнку, з ног, адразу перарваў горла.