Адзiнае, што я вынес з гэтага здарэння, дык упэўненасць, што на саракавiны мне хадзiць не варта, хай сабе i запрасiлi.
      Зямля - пухам.
      XXVIII. ТУСОЎШЧЫК
      Журналiст, чакай! У мяне ёсць што сказаць для друку. Ты мяне помнiш? Гурт "Эксгуматар", трэш, мэтал, я на басе. Успомнiў? Гэта я. На сцэне адно, а ў жыццi зусiм iншае. На сцэне - завод, кайф, лом... А ў жыццi - шаноўныя, набывайце фотаздымкi! Брус Лi! Шварцэнегер! Цой! Апошнi здымак, за дзень да смерцi! Рэмба! Нiндзя! Набывайце, кошт - адзiн рубель! Класны занятак для рокера. Лепей не прыдумаеш. Я па сем гадзiн стаю ў сырым падземным пераходзе i гандлюю гэтай поганню, раблю бабкi, зарабляю на гiтару - на музыку. I гэта больш сумленна, чым лабаць у рэстаране, а потым высоўвацца на тусовачным фестывалi. Кабак ёсць кабак, туды толькi ўлезь, i назад дарогi няма. I якi б ты моцны нi быў, а раз-другi злабаеш папсу кабацкую i ў рок ужо не вернешся. Вось так вузлы завязваюцца. А я - рок-н-рольшчык, я люблю па металу загасiць, я за трэш... I не трэба крывiцца. Трэш яшчэ сваё слова скажа, краiна здрыганецца. Ты ж чуў нашы каманды - "Бастыён", "Тарнада", "Радыяцыя"?.. Гэта ж магiла ўсiм астатнiм. Мы прымусiм нас слухаць. Мы ўрэжам так, што ў слабанервовых галовы паадлятаюць. Гэта сёння свята ў папсы, i я гандлюю здымкамi, а заўтра прыйдзе наш дзень. Так i напiшы, журналiст, не памылiшся.
      Тусоўшчык прыпалiў цыгарэту.
      А зрэшты, усё гэта - падман. I ты гэта бачыш, журналiст. Я зламаўся, патрапiў не ў сваю танальнасць i зламаўся. Iграў, iграў, а потым нiбыта хто пульт абрубiў. Гасiце святло, прыехалi. I ведаеш, не ў мяне аднаго такое здарылася. Я ж тусуюся, з тым пагавару, з гэтым. Усе кажуць, што наш час прайшоў. I слушна, бо i сапраўды ўсёмагутная рука адключыла наш ток i забрала таленты. I цяпер хто куды... Адны напiваюцца да адключкi. Другiя лётаюць па горадзе з думкаю: "Каго б яшчэ трахнуць?" Трэцiя прыфарцоўваюць, занялiся камерцыяй. На мяне ты не глядзi, гэта часова. Не магу я адразу пайсцi ў рэстарацыю, можа, пайду ў пахавальную каманду, бо лепей ужо могiлкавы Шапэн, чым п'яная ламбада. А ёсць яшчэ i чацвёртыя, яны ў рэлiгiю павалаклiся. Яны кляпаюць тэксты пра Хрыста i Саборнiка i ўпэўненыя, што робяць святую справу, а сапраўдныя вернiкi чуць гэтага не могуць, абураюцца, кажуць, што ўсё гэта блюзнерства. I слушна кажуць, бо рыба павiнна ведаць свой вiр. Музыка - гэта споведзь, а не прамова цi заклiк. Месца музыкi на хорах, а не на казальнiцы. Для музыкi галоўнае што? Каб музыка вылiлася, выйшла з яго, а пачуе хто цi не пачуе - справа дзесятая. Гэта ў папсавiкоў колькасцю слухачоў вымяраецца якасць прадукцыi, а ў рокераў - кайфам. Але паэт памiрае ў табе раней, чым ты гэта заўважаеш. Так i музыка, ты яшчэ перабiраеш струны сваiмi хуткiмi пальцамi i не чуеш, што ўласна музыкi няма. I трэба ўжо iсцi прадаваць абразкi Бруса Лi, а ты ўсё яшчэ катуеш iнструмент. Як адчуў я сваю няздатнасць, дык думаў - павешуся ад крыўды. Прайшло. У падземным пераходзе скразнякi, яны мяне крыху астудзiлi. Магiла магiлай, але не сапраўдная. Нашто Бога гнявiць, нават калi Яго нямашака? Астыў, стаю, гандлюю, на людзей гляджу, на пiва зарабляю i, як дзiця, спадзяюся на заўтрашнi дзень. Вось i ўсё, журналiст. А пiсаць цi не, вырашай сам. Пiшы, пакуль здатнасць не адабрала. Зрэшты, усе там будзем.
      XXIX. АСВЯТЛЯЛЬНIК
      Цемра. Чорна. Падаю. Чаму так цёмна? Дзе рубiльнiк? Нарэшце...
      Дзед трымае сярнiчку, агеньчык выхоплiвае з чарноцця газоўку. Патрэсквае, запальваецца кнот. Дзед папраўляе яго i накрывае шклом. У хаце цёпла, пахне печкай i хлебным мякiшам. Матылёк б'ецца ў тонкае шкло газоўкi. "Вось i ноч на дварэ", - голас у дзеда сапраўдны, ён не скажоны мiкрафонам i ўзмацняльнiкамi...
      Якi Дзед? Якi кнот? Я стаяў на стадыёне, за сцэнаю, мне зрабiлася блага... Падаю. Цемрадзь суцэльная.
      Голас, нечы знаёмы, дзядзькi Антака... "Чакайце, чакайце, асцярожна! Зараз, зараз... Раз, два, тры!!!" Успышка. Рэзь уваччу. Адвярнуцца, схавацца, закрыць твар рукамi... "Вось i ў нашай хаце лямпы дзённага святла", - Антакаў голас. Асцярожна расплюшчыць вочы, спачатку левае... Антак стаiць на зэдлiку i пакручвае малочна-белую трубку. "Асцярожна, не ўпадзi!" - голас дзеда. Зэдлiк хiстаецца, дзядзька падае...
      Лямпа гасне...
      Я падаю, гэта я падаю на стадыёне, за сцэнаю, я... Добра што на зямлю. Трава мяккая. Высока ў небе пражэктары халодныя, сцюдзёныя, стадыённыя... Твары, яны засланiлi пражэктары. Контражур. Не пазнаць - хто. Нехта свой, напэўна.
      Цiха, цёмна...
      Антакаў голас: "Вось вам i лямпы дзённага святла..." "Пабiўся?" - гэта дзед. "Здаецца, не..."
      Трава мяккая. Стадыён. Гук! 50 тысяч слухачоў крычаць на стадыёне. Канферансье вiтае iх. Стадыён ацiхае, каб узняць новую хвалю крыкаў, як толькi з'явiцца першы салiст. Шум, бубнач пачынае... Трэба расплюшчыць вочы. Трэба ўстаць. Боль. Ён леваруч. Сэрца. Вось так на стадыёне памерцi, за сцэнаю, на зямлi... За што? Божа, за што такая сабачая смерць?
      Удар па шчацэ! Не трэба...
      Ноч, поле, я ляжу на саломе каля бурта з бульбаю. А нада мною вераснёвы Млечны Шлях. Яркi, святочны...
      Удар па шчацэ! За што?
      Ноч, лес, я - хлопчык, мне дзесяць гадоў, iду праз лес. Над вершалiнамi жнiвеньскi Млечны Шлях. Наблiжаецца рокат матацыкла. Фара. Я ўправа, яна ўправа. Я ўлева, яна... Удар! Боль. Я на пяску лясной дарогi. Ацiхае рокат матацыкла.
      Рокат стадыёна. Iх тысячы i тысячы. Яны прыйшлi слухаць i глядзець на кумiра. На свайго ўлюбёнага матылька, што будзе пырхаць у рознакаляровым святле, будзе трапятацца, пакуль не спалiць крылцы ў хуткаплыннай вядомасцi. Матылькоў шмат, а лямпа адна. Фанатаў безлiч. Кумiр выбiваецца з натоўпу i ляцiць на вясёлкавае святло, на сцэну i згарае. Колькi iх было i будзе? А натоўп не ведае, што за сцэнаю ў цемры стаiць войска, якое запальвае зоры, якое стварае зоры, якое стварае абразы, лепiць кумiраў. Колькi зорак запалiў я?
      Маё цела ляжыць за сцэнаю ў цемры, над iм схiлiлася доктарка. Цела памiрае, я бачу яго, дзiўна. Яно выпрасталася на траве. Доктарка пасылае майго памочнiка па "хуткую дапамогу"... А шоў-машына працуе, як адладжаны матор. Канферансье есць сала, ён закусвае свае сто спiрытусавых грамаў. Салiст прычэсваецца перад люстэркам. Пiратэхнiк палiць. Целаахоўнiк сочыць за ўзбуджаным стадыёнам. Журналiст... Журналiст iдзе да майго мёртвага, напэўна, ужо мёртвага цела. Ён спявае цiха сам сабе: "Отряд не заметил потери бойца..." Цынiк, ён спявае на iмперскай мове, ён жартуе, ён... Ён спалохаўся i хаваецца за цынiзм. Нiчога, згаснуць агнi стадыёна, ён нап'ецца з цыцкастай прастытуткаю i забудзе пра маю смерць. Памочнiк вяртаецца з двума санiтарамi. Маё цела...
      Цёмна.
      Лямпа ў вочы. Голас чужы, зямны: "А мы ўжо падумалi, што аблом".
      XХХ. АНАРХIСТ
      Я - анархiст. Так, так, менавiта Анархiст. Вы не памылiлiся, але яшчэ раз паўтару з велiзарным задавальненнем i нават па складах - а-нар-хiст. Гэта найлепшае слова, якое ведаю. Яно для мяне як хары-крышна для крышнаiтаў, як рама-рама, як мама-мама для дзяцей. Яно вызначае мяне, i я вызначаю яго. Я - мастак-анархiст. Мой лозунг: "Выбух зменiць свет!". Я працую ў стылi выбух-арт. Ну, напрыклад: збiраю старыя балончыкi з-пад аэразольных фарбаў, раскладаю вогнiшча, закiдваю ў яго балончыкi, чакаю... Выбух! Акт творчасцi, па якiм у мяне застаюцца сведкi - рэшткi ўзарваных балончыкаў. Выбiтна выкананы твор: акт, хэпенiнг, перформанс - усё разам. А каб я быў чалавеканелюбам, дык узрываў бы бомбы, гiнулi б людзi... Але такое не па-мастацку, яно занадта пахне палiтыкай. А палiтыка, асабiста для мяне, патыхае гноем. Натуральна! А чым яна яшчэ можа патыхаць, калi ў вынiку палiтычных акцый з'яўляюцца палi, засланыя нябожчыкамi? А спалiтызаваныя партыйныя творцы пачынаюць апяваць краявiды пасля бiтвы. Гэта ж маральнае калецтва. Вам ясна, я - шызафрэнiк. Маё месца ў псiхiятрычнай лякарнi. А я i не адмаўляю тых фактаў, што быў там, i не адзiн раз. Мастацтва (хай вам i банальна) вымагае ахвяраў. Адна з ахвяраў - наведванне псiхiятра. "Доктар, а калi ўзарваць лякарню?" Псiхiятр усмiхаецца: "Выдатная iдэя ў цябе, Ражковiч. Нашая клiнiка мне абрыдла не менш, чым табе. Давай разам распрацуем план i прызначым дату..." I я думаю, хто з нас большы вар'ят. Толькi ў такiм накiрунку думаць няма сэнсу. Хто больш, хто менш, не вызначаецца, няма шаляў. Усе вар'яты, i хто больш, i хто менш. Але доктар не анархiст, ён... Пакiнем за кадрам. Адзiны добры ўспамiн пра лякарню - я знайшоў там Лабарантку. "I сапраўды, - падумаў, - чаму мне не завесцi Лабарантку?
      У доктара вунь колькi памочнiкаў: медсёстры, санiтары, практыканты... А ў мяне хоць бы Лабарантка, а то ж нiкога". Я падумаў, калi сядзеў на складзе бялiзны i глядзеў на маленькую жанчынку, што адлiчвала мне прасцiны дый ручнiкi. Яе звалi Элеанора. Нават сугучча ёсць памiж "Лабарантка" i Элеанора. Цi, можа, мне так падаецца, напэўна, падаецца; але я падышоў да яе i абняў нязграбна, так няўдала атрымлiваецца, калi ты доўга не абдымаў кабет. Яна паспрабавала адхiнуцца, але я не пусцiў i пацалаваў яе, i яна ацiхла, i нiчога не сказала, калi я распрануў яе. А тады Элеанора была зусiм схуднелая - ключыцы тырчаць, грудзей дык зусiм няма, жывот правалiўся... Жах. Але i я такi самы быў - ткнi, павалюся. Паслалi мы коўдру на падлозе, леглi, прытулiлiся, i тут... Похва ў Элеаноры зусiм вузкая, як выявiлася. Мая Лабарантка аж ускрыкнула, калi мы разам прыладжвалi мой, не такi ўжо i вялiкi балончык. А потым пайшло лягчэй ды лягчэй, дый так пайшло, што я запар тры разы выбухнуў. Вось так i знайшоў сабе Лабарантку. А выпiсалася яна раней за мяне i пачала штодня мне гасцiнцы ў лякарню прыносiць. А ўжо як мяне адпусцiлi, я i забраў яе да сябе ў майстэрню жыць.
      Выбух уратуе свет! Выбух, гэта дакладна. I хай сабе гэта будзе выбух пачуццяў.
      Вось я i жыву цяпер разам з Лабаранткаю i працую ўдвая-ўтрая больш, чым раней. А ўночы я з ёй катаюся на тралейбусах. Вы нас, пэўна, бачылi. Я ў доўгiм шынялi, ботах i шапцы-вушанцы, адным словам - анархiст. А Лабарантка мая заўсёды букет у руцэ трымае - цi то лiсця, цi то кветак, цi сухiх галiнак. Ну, вядома, бачылi вы нас у тралейбусе, ноччу, з букетам. Вось, слушна, гэта ў мяне пад левым вокам намаляваная чырвоная пяцiканцовая зорка.
      XХХI. ПАЛЯВIК
      Абiтурыент i абiтурыентка здалi перадапошнi iспыт дый вырашылi адзначыць падзею. Прыдбалi пляшку празрыстай настойкi "Беларуская арыгiнальная" i паехалi на электрычцы за горад. У лесе абiтурыенты расклалi вогнiшча. Яны пiлi горкую настойку, салодка цалавалiся i не заўважылi, як прайшоў час. Каб хутчэй дабрацца да станцыi, абiтурыенты пайшлi не па дарозе, а пашыбавалi праз жытнёвае поле - напрасткi. Пасярод поля абiтурыенту да смерцi захацелася зведаць жанчыну. Ён нiколi не меў жанчыны, таму засаромеўся самога сябе, але выпiтая "Беларуская арыгiнальная" i ўспамiн пра пацалункi ля вогнiшча падштурхнулi да наступу. Ён нязграбна блытаўся ў трох словах, пакуль прапанаваў спынiцца i адпачыць. Абiтурыентка не адказала, але, калi той на зямлi разаслаў сваю марынарку, яна пакорлiва апусцiлася на каленi. Хлопец i дзяўчына пажадалi зрабiць тое, што iм хацелася ўтварыць у лесе. Абiтурыентка занервавала, бо сяброўкi папярэджвалi: як толькi мужчына ўвойдзе ў цела - з'явiцца боль, i ўсё адно ёй страшэнна жадалася, каб менавiта тут, на полi, зараз, неадкладна тое i здарылася. Дзяўчыну здзiвiлi памеры чэлеса ў эрэкцыi, яна раптам забаялася, што не зможа прыняць яго ў сябе, што ёй будзе страшна балюча. I разам з гэтым яна хацела падабацца хлопцу, якi гэтаксама баяўся за сваю няўклюднасць i недасведчанасць у iнтымных справах. Абiтурыент з абiтурыенткаю валтузiлiся ў жыце, яны спрабавалi хутчэй здзейснiць наканаванае, але нiчога ладнага не атрымлiвалася. Яны не ўмелi мiлавацца. Нi яго, нi яе нiхто не навучыў мастацтву цялеснае любовi. Яны адно ведалi, што павiнна адбыцца надзвычайная падзея, таму працягвалi валтузню на пакамечанай марынарцы. Нарэшце хлопец здагадаўся дапамагчы свайму чэлесу рукою i зрабiў рызыкоўны рэзкi рух дый пачуў, як правалiўся ў апякальную глыбiню. Жанчына выгнулася насустрач мужчынскай сiле. Мужчына адхiнуўся ад жанчыны. Ад выгляду крывавых рагаў на жаночых сцёгнах i клубах яму зрабiлася зiмна.
      - З мяне выцеча ўся кроў, - упэўнена прамовiла абiтурыентка i пачала абцiрацца хусткаю.
      - Як ты пойдзеш? - пераадольваючы млосць, выцiснуў з сябе абiтурыент.
      - Уздзену нагавiцы i пайду...
      Яна ўжо зашпiляла гузiк на джынсах, калi зусiм побач зашамацела жыта i пачуўся гучны пранiзлiвы свiст. Абiтурыенты павярнулiся на гук i пабачылi мужчыну ў белым шаўковым строi, зялёнай кашулi ды жоўтым саламяным канацье. Ён высока ўзняў тонкi драўляны кiй, так дырыжор узнiмае палачку за iмгненне да ўверцюры, i сказаў:
      - Вы, як бачым, ладны лапiк жыта выкачалi. I трэба вас пакараць. Але ўлiчваючы ўмовы, - пакаранне будзе няцяжкае. Каля вашых ног ляжыць камень. Вазьмiце яго i вынесiце з поля дый кiньце каля дарогi. Я - Палявiк i страшэнна не люблю камянёў, што ляжаць на палях.
      Па гэтых словах Палявiк упаў у жыта дагары тварам, i па полi разышлiся хвалi, такiя кругi iдуць па цiхай вадзе, калi кiнеш камень.
      Абiтурыент узяў на рукi цяжкi, як падняць, валун i, пахiстваючыся, рушыў да дарогi. Абiтурыентка iшла следам i несла перапэцканую марынарку.
      Апошнi iспыт абiтурыент здаў на "выдатна", а вось абiтурыентцы не пашанцавала - паставiлi "двойку". Радасць i гора яны адзначылi паасобку: яна глядзела штучную эротыку ў вiдэасалоне, а ён з сябрамi пiў горкую настойку "Беларускую арыгiнальную".
      XXXII. ПАСТУХ
      Ад самае ранiцы сыпаў дождж. Пастух, хлопчык, iшоў за статкам i раз-пораз папраўляў велiкаватую, бо дзедава, кепку. Ватоўка набрыняла вiльгаццю i зрабiлася цяжкаю. Дождж церусiў на люстраную гравiйку, на пярэсты статак кароў, на груды, на прыдарожныя хмызы, на ўвесь Божы свет... Хлопчыка пакiнулi на дарозе, каб якая з кароў не высунулася на гравiйку i яе, крый Бог, не збiў самазвал.
      У ватоўцы ляжаў пачак "Прымы" i запалкi. Пастуху закарцела папалiць, але ён саромеўся старых цётак, якiя абавязкова скажуць ягонай бабе, калi ён толькi запалiць. Хлопчык быў якраз у тым узросце, калi пачынаюць пацiху палiць у зацяг, але калi яшчэ год цi два саромеюцца рабiць гэта на вачах старэйшых.
      Каровы скублi чэзлую траву на адхонах. Дождж патроху ацiх. Халаднаваты вецер пагнаў па небе спачатку цёмныя, а потым святлейшыя i зусiм белыя аблачынкi. У высокiм блакiце паўстала сляпучае, да зялёнага, сонца. Пастухi пагналi кароў на поплаў. Хлопчыка паставiлi запыняць ад рэчкi. Ён скiнуў ватоўку i зняў кепку, бо высокае сонца ўжо добра прыпякала. Захацелася пiць, але вада ў рэчцы плыла высокая i рудая пасля дажджу. Пастух пабег да старой, што пiльнавала кароў збоку поля, каб не стапталi грэчкi. У старой знайшлася бутэлька малака, заткнутая газетным коркам. Хлопчык выпiў палову, падзякаваў i пайшоў было да рэчкi. Але праз колькi крокаў спынiўся, каб яшчэ раз сказаць "дзякуй за малако".
      Старая кабета стаяла на ўскрайку чырвонага поля грэчкi, тварам да хлопчыка. З-пад доўгае чорнае спаднiцы, памiж расстаўленых босых ног, на нiзкую траву з шалёсткiм шумам падаў iскрысты струмень. Хлопчык пачырванеў, як зачараваны, ён не мог адвесцi вачэй ад зiхоткага струменя, што ляцеў на зямлю i рассыпаўся на дыяментавыя драбочкi.
      - Чаго стаў? Iдзi. Старая ўжо я, - загаварыла кабета. - Цi ж ты сам так не робiш?
      - Раблю, - адказаў Пастух i павярнуўся да яе спiнаю.
      Увечары зноў сабралася на дождж. I калi прыгналi статак у вёску, дык Пастух адразу пабег на балота да хлапцоў, што клалi вогнiшча, каб паспець да дажджу расказаць пра тое, як старая рабiла стоячы i нават спаднiцу не задзiрала. Пачаў накрапваць дождж. Пастух дабег да вогнiшча. Але так нiкому i не распавёў - пасаромеўся.
      XXXIII. КАРЭСПАНДЭНТКА
      Прывiтанне!
      Адразу папрашу: абавязкова i неадкладна прачытайце мой лiст на тэлевiзii. Ён шмат каго папярэдзiць i прымусiць задумацца над уласнымi паводзiнамi.
      Справа ў тым, што я пастаянна займаюся мастурбацыяй - сексам сам-насам.
      Першы раз я задаволiла сябе ў чатырнаццаць гадоў. Мяне заўсёды вабiла ўласнае цела. Я любiла стаяць перад люстэркам i разглядаць свой твар. Уключала музыку, рухалася i назiрала за адбiткам. Прыдумала: распранацца i танчыць аголенай. Само па сабе атрымалася i гэта. Я нават спярша не зразумела, што адбываецца. Рукi самi песцiлi грудзi, пальцы знаходзiлi прыемныя зоны - пагладжвалi жывот i сцёгны, пакуль не трапiлi ў патаемнае месца. Было невыказна добра.
      Танцы перад люстэркам занялi ўсе думкi, усе мары, засланiлi ўсе жаданнi... Я танчыла - танчыла штодня.
      Мне - шаснаццаць гадоў. Я даволi прывабная дзяўчына, i шмат хлопцаў выказваюць мне сiмпатыi... У мяне больш чым дастаткова знаёмых мужчын, але, у адрозненне ад iншых дзяўчат, застаюся цнатлiваю, калi толькi можна так гаварыць пра чалавека, якi штодня з замiлаваннем глядзiць у люстэрка... Здаралася безлiч выпадкаў, калi я магла згубiць цноту, але... Цi патрэбна? Я задавальняю сябе цалкам. Больш таго, нiхто са знаёмых не вабiць мяне як уласна мужчына. Даволi дзiўна, праўда? Але пачуццё гiдлiвасцi выклiкаюць i дзяўчаты, асаблiва тыя, што самазадавальняюцца з дапамогаю фотакартак з тварамi вядомых тэлевiзiйных актораў. Зусiм незразумелае вычварэнне! Да думкi, што мне не падабаюцца нi жанчыны, нi мужчыны, я прыйшла нядаўна - мне зрабiлася страшна. Мне жахлiва, што нiколi не нараджу дзiця, нiкому не стану мацеркаю... Пужаюся, так-так, менавiта пужаюся сексу з мужчынамi. Нават не столькi страшна, колькi гiдка ад уяўлення сексу з мужчынамi. Ад адной думкi, што побач i ўва мне мужчына, - апаноўвае жудасць.
      Можа, я ненармальная, i трэба лекавацца?
      Але я не ведаю, да каго звярнуцца, бо мой любiмы адбiтак у люстэрку толькi задае пытаннi. Дзе ж адказ?
      Зрэшты, не трэба чытаць мой лiст па тэлевiзii, бо ведаю: секс сам-насам найпрыемнейшы ў свеце занятак. А калi хто супраць, дык толькi таму, што нiчога не разумее ў асалодзе.
      Бог з вамi.
      Бывайце.
      XХХIV. ДАМАВIК-5
      Дамавiк назiраў за жанчынаю з цёмнага кута. Тая сядзела за пiсьмовым сталом i складала лiст у рэдакцыю папулярнага часопiса. Настольная лямпа ярка асвятляла аркушы, вырваныя са школьнага сшытка. Дамавiк чытаў:
      "Прывiтанне, часопiс "АВС"!
      Маё iмя - Анжэлiка. Мне дваццаць два гады. Працую сакратаркаю. Але асноўны занятак - прастытуцыя".
      Жанчына спынiлася, перачытала напiсанае, закрэслiла iмя "Анжэлiка" i вывела "Iрына". Дамавiк немаведама нашто падмiргнуў. Жанчына пакусала тронак шарыкавай асадкi, закрэмзала "Iрына" i выпiсала "Галiна". Але i "Галiна" не ўтрымалася на перапэцканым месцы, бо замест яе з'явiлася грувасткае, як старажытны Рым, iмя Кунiгунда. Дамавiк у непаразуменнi пацiснуў плячыма. Лiст пiсаўся далей:
      "Сваё дзявоцтва я страцiла ў трынаццаць. Наш клас завезлi ў працоўны лагер. Тут i пазнаёмiлася з дзяўчынаю са старэйшага класа. Яна гуляла з хлопцамi i не хавала гэтага, прынамсi, i ад мяне. Шмат разоў i мне прапаноўвалi пагуляць - заняцца сексам, але я ўсё адмаўлялася, пакуль старэйшая сяброўка не сказала, што я дэбiлка, бо секс - гэта зусiм не балюча, а наадварот - вельмi прыемны занятак, да якога раней цi пазней, а прыходзяць усе нармальныя людзi. Я пагадзiлася пайсцi з хлопцамi, iх было двое аднакласнiкаў сяброўкi, i яны мелi вопыт у такiх справах. Пасля той прагулянкi мы ўтраiх уцякалi з лагера кожную ноч.
      А калi я вярнулася ў горад, дык хлопцы з майго двара нейкiм чынам даведалiся пра лагерныя прыгоды. Напэўна, нехта высачыў нас. Хлопцы пачалi падпiльноўваць мяне ў пад'ездзе, некалькi разоў спрабавалi згвалцiць, бо я адмаўлялася iсцi, як кажуць, у ложак. Аднаго разу яны сказалi, што больш не будуць мяне дамагацца, i прапанавалi за гэта выпiць вiна. У сутарэннi мы сядзелi на скрынях i пiлi горка-салодкi "Вермут". Я напiлася так, што страцiла прытомнасць, як кажуць, да адключкi. Хлопцы мяне цалкам распранулi i згвалцiлi, а яшчэ яны прынеслi фотаапарат i сфатаграфавалi мяне ў розных позах i нават з чэлесам у роце. А праз некалькi дзён, калi я зноў адмовiлася iсцi ў сутарэннi, яны паказалi фотакарткi i паабяцалi, што падораць iх дырэктару школы i маёй мацi. Я выбрала сутарэннi. Туды i хадзiла амаль кожны дзень. Хлопцы прыводзiлi знаёмых, якiм за плату дазвалялi "паляжаць" са мной. Усе грошы iшлi на вiно i цыгарэты. У рэшце рэшт я зацяжарала, бо нi пра якiя процiзачаткавыя сродкi нават размоў не было. Давялося рабiць аборт. Пакуль я хадзiла па гiнеколагах, маё месца занялi iншыя дзяўчаты. Спачатку я страшэнна ўзрадавалася такой акалiчнасцi, але праз месяц - другi зразумела наступнае: я люблю секс, люблю аддавацца мужчынам, добра, калi iх некалькi, бо адзiн, якi б там нi быў, усё роўна не зможа мяне задаволiць...
      Вечарамi я сядзела дома, пiсала i перачытвала свой дзённiк. Я ўсё не магла вырашыць, што ж мне рабiць.
      Дзённiк той i цяпер ёсць. I вось што там напiсана...
      "Вось i вярнулася з лякарнi. Мацi нi пра што не здагадалася. А праз мяне ўжо прайшло 46 хлопцаў, якiм 16-18 гадоў, дый 28 мужчын, якiм 19-25 гадоў. Былi i старэйшыя, але iх iмёны я не занатоўвала".
      Жанчына пачала перачытваць лiст ад самага пачатку. Яна шчыльна заштрыхавала "з чэлесам у роце" i напiсала "з бутэлькай вiна". Колькасць чалавек, што "прайшлi" да аборту, павялiчвалася ўдвая.
      Дамавiк нячутна выйшаў з кватэры, сеў у пад'ездзе на парэнчы (дом стары - парэнчы шырокiя, дубовыя, лакiраваныя) i запалiў цыгарэту.
      А жанчына працягвала пiсаць:
      "Ад мужчын я адпачывала месяц, а потым пайшла на вакзал i пачала здымаць клiентаў. Ведала некалькi зручных месцаў - за гаражамi i на гарышчах. Клiенты звычайна спяшалiся i рабiлi справы вельмi хутка. Дамаўлялася на пяць рублёў, але сустракалiся i такiя, што зусiм не хацелi плацiць. Так цi iнакш, а за дзень атрымлiвалася паўсотнi. Дадому вярталася на таксоўцы. Сядала побач з шафёрам, закiдала нагу на нагу... А працавала я на вакзале ў мiнi-спаднiцы - зручна. Амаль усе таксавiкi прапаноўвалi чырвонец, i што дзiўна - нiводзiн не падмануў. Пэўна, баялiся, што непаўналетняя i запiшу нумар, а потым заяўлю. Цяпер разумею, а тады над такiмi дробязямi не задумвалася".
      Жанчына адклала асадку, пацягнулася, як маладая котка, i пайшла ў гатавальню, дзе зварыла каву, дастала з лядоўнi марозiва ды зрабiла глясэ. З высокай шклянкаю дзiцячага салодкага напою яна вярнулася за стол.
      "Адзiн з таксавiкоў параiў папрацаваць на вялiкiх магiстралях. Ну i паспытала задавальнення. Выязджала за горад, выходзiла на трасу, дзе-небудзь за кiламетраў 5-6 ад кальцавой дарогi, i, калi бачыла вялiкую фуру, расхiнала куртку на голых грудзях цi задзiрала спаднiцу, пад якой, зразумела, нiчога не было, акрамя маёй прыгажосцi. Ехала з шафёрамi дзень цi два. Яны кармiлi мяне i паiлi. Я з iмi разлiчвалася. Калi шанцавала - давалi грошы на развiтанне. Але дарогi хутка надакучылi. Улетку яшчэ можна трываць, а ўвосень-узiмку - занятак для тых прастытутак, каму за пяцьдзесят".
      Жанчына дапiла глясэ i занесла мутную шклянку ў гатавальню. У перадпакоi яна ледзь не сутыкнулася з Дамавiком, але той своечасова паспеў заняць месца ў выратавальным кутку.
      "Трасы змянiла на бары. Звычайна ў барах працуюць школьнiцы дый студэнткi-першакурснiцы. Аддаюцца ў мужчынскiх прыбiральнях. Стаўкi мiзэрныя: вагiнальны - 5 рублёў, аральны - 3 рублi. А ў адным бары непаўналеткi збiлi цану так, што нават у вагiну каштавала рубель. Мужчыны баяцца ў такiх умовах лезцi ў похву - хваробы, вошы... Даюць мiнет. Задаволеныя iдыёткi бяруць i сцiскаюць у кулаках зашмальцаваныя рублёвыя паперкi.
      Працаваць у бары проста. Заходзiш, сядаеш за столiк, робiш сумны выгляд. Клiент сам падыходзiць i прапаноўвае, застаецца адно ўдакладнiць кошт. Iдзеш у прыбiральню.
      Бывала i такое, што не паспявала апрануцца, а ў кабiнку грукалi наступныя. Адчыняла, там чалавек з пяць. I нехта з усмешкаю казаў: "Ну што, кiнем па траяку?" Я распраналася цалкам цi здымала толькi верх, як замовяць, укленчвала i брала мiнет. Большасць мужчын прымушаюць глытаць сперму, а я не люблю, калi ў такiя моманты на мяне глядзяць. А яны не толькi глядзелi, а i каментавалi бачанае. Заплацiлi - глядзiм i каментуем. Што сказаць?"
      Жанчына падышла да акна i прытулiлася лбом да шыбы. У цемры прабразгатаў асветлены трамвай з чорнымi постацямi самотных пасажыраў. Жанчына вярнулася да лiста:
      "Працаваць у бары проста, але рызыкоўна.
      Аднойчы малалетнiя канкурэнткi мяне пакаралi. Працавала ў вузкай няўтульнай кабiнцы. Раптам - дзверы зрываюцца з завесаў, мяне хапаюць за валасы, клiент некуды знiкае. Мяне цягнуць праз пiсуары да рукамыйнiкаў i кiдаюць на слiзкую падлогу. Вакол тоўпяцца хлопцы i некалькi размаляваных дзевак рагочуць i крычаць. Я ў адных калготках сяджу на падлозе i не магу ўцямiць, што адбываецца. Мяне пачынаюць бiць, як кажуць, "качаць нагамi". Потым гвалцяць. Я нават не крычу, баюся, што яшчэ горш будзе - заб'юць. Падлога мокрая, смярдзючая. А яны, каб не ўпэцкаць нагавiцы, падкладаюць сабе пад каленi маю сукенку, сукi..."
      Жанчына закрэслiла слова "сукi".
      "Мяне выцягнулi на вулiцу i кiнулi на тратуары. Аголеная з папарыванымi апранахамi пабегла да чэзлых хмызоў, дзе плакала i адзявалася ў мокрыя лахманы. Там i чакала ночы, каб дадому дайсцi, каб людзi..."
      Дамавiк выйшаў з цёмнага кута на сярэдзiну пакоя i сказаў:
      - Добры вечар, дзяўчыначка!
      Жанчына здрыганулася, азiрнуцца яна збаялася. Дамавiк падышоў да стала, сабраў спiсаныя аркушы, склаў iх у стос, якi парваў на дробныя шматкi. Жанчына было памкнулася ратаваць паперы, але спалох не пусцiў.
      - Любiш мужчын? - спытаўся Дамавiк, калi ўвесь стол быў засыпаны белым смеццем.
      - Люблю, - прашаптала перапалоханая.
      - Разбяры ложак, бо забыўся, калi апошнi раз ужываў падушкi...
      Жанчына паслухмяна выканала загад.
      Такой ночы, як была з Дамавiком, жанчына не бачыла нават у снах. А ў снах яе любiлi i мядзведзь, i конь, i нават слон, чым i выклiкалася найвялiкшая асалода.
      Пад ранiцу Дамавiк сышоў. Жанчына бачыла праз акно, як ён сеў у пусты асветлены трамвай.
      - Лiсты ў рэдакцыю папулярнага часопiса "АВС" жанчына больш не складала.
      XXXV. ХУТ
      Хут? Увечары яго можна ўбачыць на небе, калi ён ляцiць, вогненны чалавек-птах. Як за iм чырвоны след застаецца, дык ведайце - золата ён нясе гаспадарам, а як след на небе сiнi - хлеб у яго руках.
      Раней Хут у вёсках жыў, на гарышчах хаваўся, а цяпер i ў горад можа завiтаць. Любiць Хут мастакоўскiя мансарды. Вось адзiн жывапiсец расказваў такую гiсторыю:
      - Прыходжу я ў майстэрню, а на маiм няскончаным палатне надпiс. Нiбыта якое неразумнае дзiця пазабаўлялася. Я працаваў над краявiдам, хацеў напiсаць iмжу, i ў мяне амаль атрымалася. Нават прахалодаю ад палатна павеяла. А тут узялi дый прымалявалi жоўтае сонца, брыдкае - з лупатымi вочкамi i шырозным ротам. А яшчэ i надпiс: "Занадта жмурна!!! Якi ж ты мастак?" Я хацеў пайсцi паскардзiцца ў пастарунак, а потым падумаў: можа, знаёмыя няўдала пажартавалi. Бог з iмi, падумаў, i замазаў надпiсы i сонца.
      А калi на другi дзень у мяне з лядоўнi ўсе яйкi ды брыкет масла знiклi, дык я расказаў знаёмаму i пра лядоўню, i пра малюнкi. Знаёмы сказаў, што гэта Хут, i параiў спячы яечню i паклiкаць яго наступнымi словамi:
      "Хут, Хут, хадзi сюды, пачастунак ёсць - яечня твая любiмая!" Каб не крыўдзiць знаёмага, я паабяцаў, што так i зраблю. А сам падумаў: мой знаёмы - вар'ят, самы звычайны. Але i я не лепшы. Вярнуўся ў майстэрню, спёк сабе яечню i мяркую - вось вазьму зараз i клiкну Хута. А што будзе? Ды нiчога не будзе. Паставiў панiву з верашчакаю на стол i кажу: "Хут, Хут, хадзi сюды..." Не паспеў дагаварыць, як адчынiлiся дзверы на гарышча.
      Я ж там свае палотны хаваю, ну i розны рыштунак, каб у майстэрнi вальней дыхалася. Выходзiць да мяне пачвара - чалавек не чалавек, птах не птах... Адразу не скажаш, хто такi. Галава чалавечая, толькi замест носа дзюба арлiная. Рукi маленькiя. За плячыма крылы вiсяць. Уся пастава пёрамi парослая. А замест ног лапы курыныя, толькi вялiкiя, i кiпцi не белыя, а чорныя. Грабануў Хут лапаю па падлозе, ажно трэскi пырснулi, i кажа: "Клiкаў мяне?" - "Клiкаў, - гавару, - клiкаў", - "Яечню абяцаў?" - "Абяцаў, гавару, - абяцаў". А сам думаю: вось заб'ю зараз Хута i чучала зраблю, во будзе чучала - усiм чучалам чучала. Не паспеў пра тое падумаць, а Хут яечню з'еў i на гарышча iдзе. "Куды гэта ты?" - пытаюся. "Па справах трэба бегчы. А за пачастунак дзякуй". Зайшоў на гарышча i прычынiў за сабой дзверы. А я да стала падбег, у панiву паглядзеў - пустая. Звар'яцеў, сам сабе думаю, далiбог, звар'яцеў. I раптам заўважаю: манета залатая на стале ляжыць. Хапануў манету i сышоў з майстэрнi. Потым ювелiру паказаў, ён запэўнiў, што самая сапраўдная царская. А цяпер у мяне з той манеты залаты зуб стаiць. Можаш паглядзець. Больш я Хута не бачыў i не клiкаў, дзякуй Богу.
      Ну, вядома, мастакi жыццё ўспрымаюць, як казку. У iх нават ад карцiны прахалодаю павявае. Так што можна i не верыць. Але пра таго ж Хута мне i селянiн расказваў, а селянiну я давяраю.
      - Было так. Адзiн мужчына пачуў, як жонка клiча Хута:
      "Хут, Хут, хадзi сюды, дам табе яечаньку абарачаньку!" А калi жонка сышла, панiву пакiнуўшы, дык мужчына з'еў яечню. А Хут раззлаваўся, бо падумаў, што знарок з яго здзекуюцца. Уночы падпалiў Хут дом i гумно. Людзi гасiлi, але рады не далi. Стаяў пагарэлец пасярод двара i ўсё паверыць не мог, што пажар з-за яечнi ўсчаўся. Стаяў, глядзеў на галавешкi i ўбачыў, што каля ганка ляжыць старое кола. Схапiў мужчына кола i кiнуў яго на суседнi гарод. Ён i ведаць не ведаў, што ягоны вораг Хут у кола перакiнуўся. Дык адкуль што ўсё ўзялося ў суседа?! За якi год стаў ён самы багаты ў вёсцы. А гэта Хут паспрыяў. Трэба ж шанаваць Хута. Паабяцаў яечню - частуй.
      Так селянiн расказваў. А сам я Хута не бачыў, але ж i не клiкаў, бо хто яго ведае, а раптам не спадабаюся i ён спалiць дом цi наогул усё чыста агнём пусцiць.
      XXXVI. ДВАРАВIК
      У бары мужчына замовiў адно гарэлку. Ён сеў адзiн i пiў засяроджана, нiбыта працаваў, таму i не заўважыў знаёмца, якi ўзяў таксама гарэлку ды шукаў вольнае месца.
      - Ты ўжо адзiн п'еш? - знаёмец узрадаваўся, бо знайшоў вольнае крэсла.
      - П'ю, - мужчына адказаў без iмпэту.
      - Можа, разам? - знаёмец сеў, налiў сабе поўную чарку i, не чокнуўшыся, выпiў, а потым дадаў: