Современная электронная библиотека ModernLib.Net

Выродлiвы хлапчук (на белорусском языке)

ModernLib.Net / Азимов Айзек / Выродлiвы хлапчук (на белорусском языке) - Чтение (стр. 1)
Автор: Азимов Айзек
Жанр:

 

 


Азимов Айзек
Выродлiвы хлапчук (на белорусском языке)

      Айзэк Азiмаў
      Выродлiвы хлапчук
      Пераклаў Генадзь Шупенька
      Як заўсёды, перш чым адчынiць наглуха зачыненыя дзверы, Эдзiт Фэлоўз паправiла свой рабочы халат i толькi пасля таго пераступiла тую нябачную лiнiю, што аддзяляла рэальны свет ад свету несапраўднага. Пры ёй былi нататнiк i асадка, хоць з пэўнага часу яна не вяла больш сiстэматычных запiсаў, робячы iх толькi пры пiльнай патрэбе.
      На гэты раз яна несла з сабою i чамадан. "Гэта гульнi хлопчыкам", усмiхнуўшыся, растлумачыла яна вартаўнiку, якi даўным-даўно ўжо не задаваў ёй нiякiх пытанняў i толькi махнуў рукою, прапускаючы яе.
      Як звычайна, выродлiвы хлапчук адразу пачуў яе прыход i, плачучы, кiнуўся ёй насустрач.
      - Мiс Фэлоўз, мiс Фэлоўз, - мармытаў ён, вымаўляючы словы глуха, не зусiм выразна, ва ўласцiвай аднаму яму манеры.
      - Што здарылася, Цiмi? - спыталася яна, правёўшы рукою па яго страхалюднай галоўцы, зарослай густымi рудымi кудламi.
      - Джэры вернецца, каб зноў гуляць са мной? Мне вельмi сорамна за тое, што адбылося.
      - Не думай больш пра гэта, Цiмi. З-за гэтага ты i плачаш?
      Ён адвярнуўся.
      - Не зусiм, мiс Фэлоўз. Проста я зноў бачыў сон.
      - Зноў той самы сон? - Мiс Фэлоўз сцяла зубы.
      Вядома ж, гiсторыя гэтая з Джэры павiнна была выклiкаць у Цiмi стары сон.
      Ён кiўнуў, спрабуючы ўсмiхнуцца, i яго шырока расцягнутыя, выкручаныя вусны агалiлi занадта вялiкiя зубы.
      - Калi ж я, нарэшце, вырасту настолькi, каб выйсцi адсюль, мiс Фэлоўз?
      - Хутка, - пяшчотна адказала яна, адчуваючы, як сцiскаецца яе сэрца, хутка.
      Мiс Фэлоўз дазволiла Цiмi ўзяць яе за руку i з задавальненнем адчула цёплы дотык грубай сухой скуры ягонай далонi. Ён павёў яе праз пакоi, з якiх складалася Першая Секцыя Стасiса, пакоi, несумненна, даволi камфартабельныя, але якiя тым не менш былi для сямiгадовага (а цi сямiгадовага?) вырадка месцам вечнага зняволення.
      Ён падвёў яе да акна, якое выходзiла на зарослую нiзкiм хмызняком лясiстую мясцовасць, схаваную цяпер начной iмглою. Не вiдаць было адсюль i прымацаваных да агароджы аб'яў, якiя забаранялi кожнаму, хто б той нi быў, наблiжацца сюды без спецыяльнага дазволу.
      Прыцiснуўшыся носам да шыбы, ён сказаў:
      - Я змагу туды выйсцi, мiс Фэлоўз?
      - Ты ўбачыш мясцiны намнога лепшыя, прыгажэйшыя, чым гэтыя, - журботна адказала яна, гледзячы на няшчасны твар маленькага нявольнiка.
      На яго нiзкi скасабочаны лоб пучкамi звiсалi зблытаныя пасмы валасоў. На патылiцы быў вялiкi выступ, галава дзiцяцi здавалася празмерна цяжкай, хiлячыся наперад, яна прымушала яго горбiцца. Ужо пачалi разрастацца, расцягваючы скуру, надброўныя дугi. Яго масiўны рот намнога больш выдаваўся наперад, чым шырокi прыплюснуты нос, а падбародка не было i ў зародзе - толькi скiвiчная костка, апушчаная ўнiз. Як на свой узрост быў ён занадта малы, крываногi i няўклюдны.
      Гэта быў неверагодна выродлiвы хлопчык, i Эдзiт Фэлоўз яго вельмi любiла.
      Вусны яе задрыжалi - яна магла дазволiць сабе цяпер такое, бо яе твар быў па-за полем зроку дзiцяцi.
      Не, яны не заб'юць яго. Яна пойдзе на ўсё, каб перашкодзiць гэтаму. На ўсё. Яна адчынiла чамадан i пачала вымаць адтуль адзенне хлопчыку...
      * * *
      Эдзiт Фэлоўз упершыню пераступiла парог акцыянернай кампанii "Стасiс Iнкарпарэйтэд" крыху больш трох гадоў таму назад. Тады ў яе не было нiякусенькага ўяўлення пра тое, што хавалася за гэтаю назваю. Зрэшты, гэтага ў той час не ведаў нiхто, за выключэннем тых, хто там працаваў. I сапраўды, ашаламляльнае паведамленне ўзрушыла свет толькi на другi дзень пасля яе прыходу. А незадоўга да гэтага яны далi ўсяго толькi лаканiчную аб'яву, у якой запрашалi на работу жанчыну, што валодае ведамi ў галiне фiзiялогii, вопытам у медыцынскай хiмii i якая любiць дзяцей. Эдзiт Фэлоўз працавала медсястрой у радзiльным аддзяленнi i таму прыйшла да вываду, што яна адпавядае ўсiм гэтым патрабаванням.
      Джэральд Хоскiнс, доктар фiзiчных навук, пра што сведчыла замацаваная на яго пiсьмовым стале пласцiнка з адпаведным запiсам, пацёр шчаку вялiкiм пальцам i пачаў уважлiва яе разглядаць.
      Iнстынктыўна сцяўшыся, мiс Фэлоўз адчула, што ў яе пачынае торгацца твар.
      Сам жа ён зусiм не прыгажун, з крыўдаю падумала яна, лысее, паўнее, ды i вусны ў яго нейкiя панурыя, замкнутыя... Але паколькi сума, прапанаваная за работу, аказалася намнога вышэйшая за тую, на якую яна разлiчвала, мiс Фэлоўз вырашыла не спяшацца з вывадамi...
      - Значыць, вы сапраўды любiце дзяцей? - спытаўся Хоскiнс.
      - Iнакш я не стала б прытварацца.
      - А можа быць, вы любiце толькi харошанькiх дзяцей? Гэтакiх прывабных херувiмчыкаў з малюсенькiмi носiкамi?
      - Дзецi заўсёды застаюцца дзецьмi, доктар Хоскiнс, - адказала мiс Фэлоўз, - i здараецца, што менавiта непрыгожыя дзецi больш за iншых маюць патрэбу ў падтрымцы.
      - Дапусцiм, што мы возьмем вас...
      - Вы хочаце сказаць, што згодны наняць мяне?
      На яго шырокiм твары мiльганула ўсмешка, надаўшы яму на нейкае iмгненне дзiўную прывабнасць.
      - Я хутка прымаю рашэннi, - сказаў ён. - Пакуль што я нiчога не прапаноўваю вам, i можа стацца, што адпушчу вас нi з чым. А самi вы гатовы прыняць маю прапанову?
      Сцiснуўшы рукамi сумачку, мiс Фэлоўз з усёй хуткасцю, на якую яна была здольная, стала падлiчваць моўчкi тыя выгоды, якiя абяцала ёй новая работа, але, падпарадкоўваючыся раптоўнаму iмпульсу, адкiнула раптам усе разлiкi.
      - Так.
      - Цудоўна. Сёння вечарам мы збiраемся пусцiць Стасiс у ход, i я думаю, што вам неабходна прысутнiчаць пры гэтым, каб адразу ж прыступiць да сваiх абавязкаў. Гэта адбудзецца ў восем гадзiн вечара, i я спадзяюся, што ўбачу вас тут у сем трыццаць.
      - Але, што...
      - Добра, добра. Пакуль усё...
      Па сiгналу ўвайшла сакратарка i, усмiхаючыся, правяла яе з кабiнета.
      Выйшаўшы, мiс Фэлоўз нейкi час моўчкi глядзела на зачыненыя дзверы, за якiмi застаўся мiстэр Хоскiнс. Што такое Стасiс? Якiя адносiны да дзяцей мае гэты вялiзны, падобны на адрыну, будынак, служачыя з незразумелымi значкамi на адзеннi, доўгiя калiдоры i тая характэрная атмасфера менавiта тэхнiчнага прадпрыемства, якую нi з чым нельга зблытаць?
      Яна пыталася ў сябе, цi варта вяртацца сюды вечарам, цi не лепш не прыходзiць зусiм i тым самым правучыць гэтага чалавека за яго пагардлiвую паблажлiвасць. Але ў той самы час яна не сумнявалася, што вернецца, хоць бы толькi з незадаволенай цiкаўнасцi. Яна павiнна высветлiць, пры чым жа тут усё-такi дзецi.
      Калi роўна а палове восьмай яна зноў прыйшла, то адразу звярнула ўвагу на тое, што ёй не спатрэбiлася нiчога пра сябе паведамляць. Усе, хто трапляўся ёй на дарозе, як мужчыны, так i жанчыны, здавалася, вельмi добра ведалi не толькi тое, хто яна, але i характар яе будучай работы. Яе адразу правялi ў будынак.
      Яна ўбачыла доктара Хоскiнса, але той, мелькам зiрнуўшы на яе i невыразна назваўшы яе iмя, нават не запрасiў яе сесцi. Яна сама спакойна падсунула да парэнчаў крэсла i села.
      Яны былi на балконе, з якога адкрываўся вiд на вялiзную шахту, запоўненую нейкiмi прыборамi, падобнымi на штосьцi сярэдняе памiж пультам кiравання касмiчнага карабля i кантрольнай панеллю электроннай лiчыльнай машыны.
      У другой частцы шахты ўзвышалiся перагародкi, якiя служылi сценамi для кватэры без столi. Гэта быў як бы гiганцкi лялечны домiк, унутранае абсталяванне якога праглядвалася як на далонi з таго месца, дзе сядзела мiс Фэлоўз.
      Яна выразна бачыла ў адным з пакояў электронную плiту i халадзiльную ўстаноўку, а ў другiм - абсталяванне ваннай. А прадмет, якi ёй удалося разгледзець у трэцiм пакоi, мог быць толькi часткаю ложка, маленькага ложка...
      Хоскiнс размаўляў з нейкiм мужчынам. Хоскiнс iх не пазнаёмiў, i мiс Фэлоўз нiчога не заставалася, як спадцiшка назiраць за iм. Гэта быў худы мужчына сярэднiх гадоў, даволi прыемнай знешнасцi, у яго былi маленькiя вусiкi i жывыя вочы, якiя, здавалася, усё бачаць.
      - Я зусiм не збiраюся, доктар Хоскiнс, рабiць выгляд, што мне ўсё гэта зразумела, - гаварыў ён. - Я хачу сказаць, што разумею сёе-тое ў тых межах, якiя даступны дастаткова iнтэлiгентнаму неспецыялiсту. Але, нават улiчваючы межы маёй кампетэнцыi, я хачу заўважыць, што адзiн бок праблемы мне менш зразумелы, чым другi. Я маю на ўвазе выбарачнасць. Вы здольны прайсцi вельмi далёка, дапусцiм, гэта можна, зразумець. Чым далей вы рухаецеся, тым больш туманныя, расплывiстыя робяцца аб'екты, а гэта патрабуе вялiкай затраты энергii. Добра. Але ў той жа час вы не можаце дасягнуць больш блiзкага аб'екта. Вось гэта i ёсць загадка для мяне.
      - Калi вы дазволiце мне скарыстаць аналогiю, Дэвенэй, я паспрабую паказаць вам праблему ў такiм святле, каб яна здавалася менш парадаксальнай.
      Iмя незнаёмага, якое прамiльгнула ў размове, мiжволi зрабiла на мiс Фэлоўз уражанне, яна адразу здагадалася, хто ён. Гэта, вiдаць, быў сам Кандзiд Дэвенэй, якi пiсаў для тэлевiзiйных навiн нарысы на навуковыя тэмы, той Кандзiд Дэвенэй, асабiстай прысутнасцю якога былi адзначаны ўсе сама буйныя падзеi ў навуковым свеце. Цяпер ягоны твар здаўся ёй знаёмым. Вядома ж, гэта менавiта яго яна бачыла на экране, калi аб'явiлi пра пасадку касмiчнага карабля на Марс. А калi гэта сапраўды той самы Дэвенэй, то гэта магло азначаць толькi тое, што доктар Хоскiнс збiраецца зараз прадэманстраваць нешта вельмi важнае.
      - Калi вы лiчыце, што гэта дапаможа, то чаму б вам i не выкарыстаць аналогiю? - спытаўся Дэвенэй.
      - Ну, добра. Значыць, так: вы, безумоўна, ведаеце, што вы не зможаце чытаць кнiгу з шрыфтам звычайнага кегля, калi кнiга гэтая ад вас на адлегласцi ў шэсць футаў, але гэта адразу робiцца мажлiвым, як толькi адлегласць памiж вашымi вачыма i кнiгаю скароцiцца да фута. Як вы бачыце, у дадзеным выпадку пакуль што дзейнiчае правiла - чым блiжэй, тым лепш. Але калi вы наблiзiце кнiгу настолькi, што памiж ёю i вашымi вачыма застанецца ўсяго адзiн толькi дзюйм, вы зноў страцiце здольнасць чытаць яе. Адсюль вам павiнна быць зразумела, што iснуе такая перашкода, як вельмi вялiкая блiзкасць.
      - Хм, - хмыкнуў Дэвенэй.
      - А вось вам другi прыклад. Адлегласць ад вашага правага пляча да кончыка ўказальнага пальца правай рукi складае прыкладна трыццаць дзюймаў, i вы можаце свабодна дакрануцца гэтым пальцам да правага пляча. Адлегласць жа ад вашага правага локця да кончыка ўказальнага пальца той жа рукi напалову меншая, i калi кiравацца сама простай логiкай, то выходзiць, што дакрануцца правым указальным пальцам да правага локця лягчэй, чым да правага пляча, аднак жа зрабiць вы гэтага не можаце. I зноў перашкаджае тая ж занадта вялiкая блiзкасць.
      - Вы дазволiце скарыстаць гэтыя аналогii ў маiм паведамленнi? - спытаў Дэвенэй.
      - Калi ласка. Я буду толькi рады, я ж даволi доўга чакаў каго-небудзь накшталт вас, хто напiсаў бы пра нашу работу. Я дам вам усе неабходныя звесткi. Нарэшце-такi прыйшоў час, калi мы можам дазволiць усяму свету зазiрнуць цераз наша плячо. I свет сёе-тое ўбачыць.
      Мiс Фэлоўз злавiла сябе на тым, што насуперак свайму жаданню захапляецца яго спакоем i ўпэўненасцю. У iм адчувалася вялiзная сiла.
      - Якая мяжа вашых мажлiвасцей? - спытаўся Дэвенэй.
      - Сорак тысяч гадоў.
      У мiс Фэлоўз заняло дыханне.
      - Гадоў?!
      Здавалася, само паветра застыла ў напружаннi. Людзi каля пультаў кiравання амаль не рухалiся. Хтосьцi аднастайна кiдаў у мiкрафон кароткiя фразы, сэнсу якiх мiс Фэлоўз не магла ўлавiць.
      Перагнуўшыся цераз парэнчы балкона, Дэвенэй уважлiва ўзiраўся ў тое, што адбывалася ўнiзе.
      - Мы ўбачым што-небудзь, доктар Хоскiнс? - спытаўся ён.
      - Што вы сказалi? Не, мы нiчога не ўбачым, пакуль усё не здзейснiцца. Мы выяўляем прадмет толькi ўскосна, як бы па прынцыпе радарнай устаноўкi з той рознiцай, што замест электрамагнiтных хваль мы аддаём перавагу мезонам. Пры адпаведных умовах мезоны вяртаюцца, прычым пэўная частка з iх адбiваецца ад якiх-небудзь аб'ектаў, i наша задача заключаецца ў даследаваннi характару гэтых адбiткаў.
      - Мусiць, гэта даволi цяжкая задача.
      На твары ў Хоскiнса прамiлынула яго звычайная ўсмешка.
      - Перад вамi вынiк пяцiдзесяцi гадоў настойлiвых пошукаў. Асабiста я заняўся гэтай праблемай дзесяць гадоў таму назад. Так, усё гэта сапраўды вельмi нялёгкае.
      Чалавек каля мiкрафона падняў руку.
      - Ужо некалькi тыдняў мы фiксуем адзiн пэўны момант, аддалены ад нас у часе. Папярэдне разлiчыўшы свае перамяшчэннi ў часе, мы то спыняем дослед, то ўзнаўляем яго, яшчэ i яшчэ раз правяраючы нашу здольнасць з дастатковай дакладнасцю арыентавацца ў часе. Цяпер гэта павiнна спрацаваць бездакорна.
      Але лоб у мiстэра Хоскiнса блiшчаў ад поту. Мiс Фэлоўз раптам заўважыла, што яна машынальна пакiнула сваё крэсла i таксама стаiць каля парэнчаў, але глядзець пакуль што не было на што.
      - Зараз, - спакойна вымавiў чалавек каля мiкрафона.
      Наступiла цiшыня, якая цягнулася роўна столькi, колькi патрабуецца часу на адзiн уздых, i з лялечнага домiка пачуўся прарэзлiвы лямант насмерць перапужанага дзiцяцi.
      - Жах! Невыказны жах!..
      Мiс Фэлоўз павярнула галаву на крык. Яна забылася, што ва ўсё гэта ўблытана дзiця.
      А Хоскiнс, стукнуўшы кулаком па парэнчах, голасам, якi зусiм змянiўся i дрыжаў ад трыумфу, прамовiў:
      - Атрымалася.
      Мiс Фэлоўз, якую цвёрдаю рукою штурхнуў у спiну, нават не загаварыўшы з ёю, Хоскiнс, спусцiлася па кароткай вiнтавой лесвiцы ў шахту.
      Тыя, хто да гэтага моманту быў каля прыбораў, сабралiся цяпер тут. Яны палiлi i, усмiхаючыся, назiралi за тройцай, што паявiлася ў галоўным памяшканнi. Ад домiка чулася слабае гудзенне.
      - Уваходжанне ў Стасiс не ўяўляе нiякай небяспекi, - звярнуўся Хоскiнс да Дэвенэя. - Я сам рабiў гэта многа разоў. На нейкае iмгненне ў вас з'явiцца дзiўнае адчуванне, якое абсалютна не ўплывае на арганiзм.
      Нiбы хочучы прадэманстраваць слушнасць сваiх слоў, ён увайшоў у адчыненыя дзверы. Напружана ўсмiхаючыся i чамусьцi зрабiўшы глыбокi ўдых, за iм услед рушыў Дэвенэй.
      - Хадземце ж сюды, мiс Фэлоўз! - нецярплiва выгукнуў Хоскiнс i павабiў яе пальцам.
      Мiс Фэлоўз кiўнула i нязграбна пераступiла парог. Усё яе цела скаланулi дрыжыкi, але, як толькi яна апынулася ў доме, адчуванне гэтае знiкла. У доме пахла свежым дрэвам i вiльготнаю глебай.
      Цяпер тут было цiха, ва ўсякiм выпадку, не чуваць было голасу дзiцяцi, але затое аднекуль чуўся шоргат ног i шолах, нiбы хтосьцi мацаў дрэва. Потым пачуўся стогн.
      - Дзе ж ён? - з адчаем усклiкнула мiс Фэлоўз. Няўжо гэтым дурням не рупiць, што там адбываецца?
      Хлопчык быў у спальнi, цi, дакладней, у пакоi, дзе стаяў ложак.
      Ён быў зусiм голы, i яго запэцканыя граззю грудзi хадзiлi хадуном. Ахапак змяшанай з граззю шорсткай травы рассыпаўся па падлозе каля яго босых рудых ног. Ад гэтае травы iшоў пах зямлi, змешаны з нейкiм смуродам.
      Хоскiнс убачыў вiдавочны жах у яе вачах i злосна сказаў:
      - Не было нiякай мажлiвасцi, мiс Фэлоўз, выцягнуць хлопчыка чыстым з такой глыбiнi стагоддзяў. Мы вымушаны былi захапiць дзеля яго бяспекi сёе-тое з таго, што было каля яго. Можа, вы палiчылi б за лепшае, каб ён з'явiўся сюды без нагi альбо часткi чэрапа?
      - Прашу вас, не трэба! - усклiкнула мiс Фэлоўз у знямозе. - Чаму мы бяздзейнiчаем? Беднае дзiця спужалася. I яно бруднае!
      I сапраўды. На хлопчыкавым целе засох бруд i нейкi тлушч, а ўсё сцягно перасякала чырвоная драпiна.
      Калi Хоскiнс наблiзiўся да хлопчыка, якому на выгляд было не больш чым тры гады, той нiзка нагнуўся i хуценька адскочыў назад. Яго верхняя вусна адтапырылася, i з яго вырваўся нейкi дзiўны гук - нешта сярэдняе памiж бурчаннем i кашачым шыпеннем.
      Хоскiнс iмклiвым рухам схапiў за руку дзiця, якое адчайна крычала i выкручвалася, i адарваў яго ад падлогi.
      - Трымайце яго так, - сказала мiс Фэлоўз. - Перш за ўсё яму неабходна цёплая ванна. Яго трэба як след адмыць. У вас ёсць тут усё неабходнае? Калi ёсць, то папрасiце прынесцi рэчы сюды i хоць бы напачатку дапамажыце мне з iм справiцца. Апрача таго, дзеля ўсяго святога, дайце загад, каб прыбралi ўвесь гэты бруд i смецце.
      Цяпер прыйшла яе пара аддаваць загады, i адчувала яна сябе ў новай ролi цудоўна. А паколькi разгубленая назiральнiца саступiла месца вопытнай медыцынскай сястры, яна зiрнула на дзiця ўжо другiмi вачыма, з пункту гледжання прафесiянала, i на нейкi мiг замерла ад збянтэжанасцi. Бруд, яго лямант, яго цела, якое выкручвалася ў марнай барацьбе, - усё гэта кудысьцi адступiла. Яна разгледзела само дзiця.
      Гэта быў сама выродлiвы хлапчук з усiх, якiх ёй даводзiлася калi-небудзь бачыць. Ён увесь быў неверагодна пачварны - ад страхалюднай галавы да выгнутых колам ног.
      З дапамогаю трох мужчын ёй удалося выкупаць хлопчыка.
      Астатнiя ў гэты час спрабавалi прыбраць памяшканне. Яна працавала моўчкi, з пачуццём знявагi, раздражнёная крыкамi i супрацiўленнем.
      Доктар Хоскiнс намякаў ёй, што дзiця будзе непрыгожае, але хто ж мог падумаць, што яно акажацца такое пачварнае. I нi мыла, нi вада не маглi да канца перабiць агiдны пах, што iшоў ад яго i толькi паступова пачаў крыху слабець.
      Ёй раптам невыносна захацелася шпурнуць намыленага хлопчыка Хоскiнсу на рукi i пайсцi, але яе ўтрымлiвала прафесiйная гордасць. У рэшце рэшт яна ж сама згадзiлася на гэтую работу... Апрача таго, яна ўявiла, якiмi вачыма гляне на яе доктар Хоскiнс, уявiла яго халодны позiрк, у якiм яна прачытае непазбежнае пытанне: "Значыць, вы ўсё-такi любiце толькi прыгожых дзяцей, мiс Фэлоўз?"
      Доктар Хоскiнс стаяў крыху воддаль i з халоднай усмешкаю назiраў за ёй. Калi яна сустрэлася з iм позiркам, ёй здалося, што пачуццё абражанай годнасцi, якое гарэла ў яе душы, яго проста забаўляе.
      Яна тут жа вырашыла, што крыху пачакае з адыходам. Цяпер гэта толькi зняважыла б яе.
      Калi скура ў дзiцяцi набыла нарэшце нiштаватае ружовае адценне i запахла духмяным мылам, яна, нягледзячы на ўсе перажываннi, адчула сябе лепш. Крычаць хлопчык ужо не мог, ён толькi стомлена скуголiў, а яго перапуджаны, насцярожаны позiрк перабягаў з аднаго твару на другi, не выпускаючы з-пад увагi нiкога ў пакоi. Тое, што ён быў цяпер чысты, толькi падкрэслiвала худзiзну яго голага цела, якое пасля ванны дрыжэла ад холадў.
      - Дайце ж, нарэшце, начную сарочку дзiцяцi! - рэзка сказала мiс Фэлоўз.
      У той жа мiг аднекуль з'явiлася начная сарочка. Здавалася, што ўсё было падрыхтавана загадзя, аднак нiхто не сыходзiў з месца да яе загаду, нiбы знарок пакiдаючы за ёй права распараджацца i тым самым выпрабоўваць яе.
      - Я падтрымаю яго, мiс, - падышоўшы да яе, сказаў Дэвенэй. - Адна вы не справiцеся.
      - Дзякую вам.
      Пакуль iм удалося надзець на дзiця сарочку, яны вытрымалi сапраўдную бiтву, а калi хлопчык паспрабаваў садраць яе, мiс Фэлоўз моцна стукнула яго па руцэ.
      Дзiця пачырванела, але не заплакала. Яно ўтаропiлася на яе, мацаючы няўклюднымi пальцамi фланель сарочкi, нiбы даследавала гэты невядомы яму прадмет.
      "А цяпер што?" - з адчаем падумала мiс Фэлоўз.
      Усе яны, нават выродлiвы хлопчык, замерлi, як бы чакаючы, што яна будзе рабiць далей.
      - Вы паклапацiлiся пра ежу, пра малако? - рашуча спыталася мiс Фэлоўз.
      Яны прадугледзелi i гэта. У пакой укацiлi спецыяльны перасоўны агрэгат, якi складаўся з халадзiльнага аддзялення, у якiм стаялi тры кварты малака, i награвальнага прыстасавання; у iм мелася таксама вялiкая колькасць стымулюючых сродкаў: вiтамiнiзаваныя кроплi, медна-кобальтава-жалезiсты сiроп i шмат iншых прэпаратаў, разгледзець якiя яна не паспела. Апрача таго, там быў набор дзiцячага харчу пастаяннай цеплынi.
      Напачатак яна ўзяла адно толькi малако. Электронная ўстаноўка за нейкiя дзесяць секунд сагрэла яго да неабходнай тэмпературы i аўтаматычна выключылася. Яна налiла крыху малака ў сподачак, не сумняваючыся ў тым, што ўзровень дзiцяцi вельмi нiзкi i яно не ўмее карыстацца кубкам.
      Мiс Фэлоўз кiўнула хлопчыку i сказала:
      - Пi, ну пi. - Яна жэстам паказала яму, як паднесцi сподачак да рота. Вочы дзiцяцi сачылi за яе рухамi, але яно не зварухнулася.
      Раптам яна наважылася. Схапiўшы хлопчыка за руку вышэй локця, яна апусцiла сваю свабодную руку ў малако i правяла ёю хлопчыку па вуснах - кроплi малака пацяклi па яго шчоках i падбародку.
      Ён адчайна залямантаваў, але раптам змоўк i пачаў аблiзваць свае вiльготныя вусны. Мiс Фэлоўз адступiла назад.
      Хлопчык наблiзiўся да сподачка, нахiлiўся да яго i, хутка азiрнуўшыся па баках, нiбы выглядаючы стоенага ворага, зноў нагнуўся да малака i пачаў яго прагна хлябтаць, як кошка. Ён нават i не спрабаваў прыпадняць сподак, а з грудзей яго вырывалiся нейкiя няпэўныя гукi.
      Мiс Фэлоўз, гледзячы на ўсё гэта, не магла да канца скрыць свае пачуццi, якiя адбiлiся, вiдаць, у яе на твары, таму што Дэвенэй, зiрнуўшы на яе, сказаў:
      - Доктар Хоскiнс, а сястра ў курсе таго, што адбываецца?
      - У курсе чаго? - пацiкавiлася мiс Фэлоўз.
      Дэвенэй завагаўся, але Хоскiнс, па выразе твару якога можна было западозрыць, што ўсё гэта ў глыбiнi душы яго забаўляла, сказаў:
      - Ну што ж, можаце ёй сказаць.
      - Вы, вiдаць, нават не здагадваецеся, - звярнуўся Дэвенэй да мiс Фэлоўз, што выпадкова менавiта вы - першая ў гiсторыi цывiлiзаваная жанчына, якой давялося даглядаць дзiця-неандэртальца.
      Стрымлiваючы гнеў, мiс Фэлоўз павярнулася да Хоскiнса.
      - Вы маглi мяне папярэдзiць загадзя, доктар?
      - А навошта? Якая вам рознiца?
      - Гаворка ж iшла пра дзiця?
      - А хiба гэта не дзiця? У вас калi-небудзь былi шчанюк цi кацяня, мiс Фэлоўз? Хiба ў iх больш чалавечага? А калi б гэта было дзiцянё шымпанзэ, вы адчулi б агiду да яго? Вы медыцынская сястра, мiс Фэлоўз. Мяркуючы па вашых дакументах, вы працавалi тры гады ў радзiльным аддзяленнi. Вы калi-небудзь адмаўлялiся даглядаць дзiця-вырадка?
      - Вы ўсё-такi маглi б сказаць мне гэта раней, - ужо менш рашуча сказала яна.
      - Каб вы своечасова маглi адмовiцца ад гэтай работы? Цi не выходзiць, што вы хочаце зрабiць гэта цяпер?
      Ён холадна паглядзеў ёй у вочы. З другога канца пакоя за iмi назiраў Дэвенэй, а маленькi неандэрталец, выпiўшы малако i вылiзаўшы начыста сподак, падняў да яе свой мокры твар з шырока расплюшчанымi вачыма, у якiх была нейкая просьба.
      Хлопчык жэстам паказаў на малако, i раптам пакой напоўнiлi бесперапынныя адны i тыя ж адрывiстыя гартанныя гукi ўперамежку з адмысловым прыцмокваннем языком.
      - А ён жа гаворыць! - здзiўленна ўсклiкнула мiс Фэлоўз.
      - Вядома, - сказаў Хоскiнс. - Homo neanderthalis сапраўды з'яўляецца не асобным вiдам, а хутчэй разнавiднасцю Homo sapiens. Дык чаму б яму не ўмець гаварыць? Зусiм магчыма, што ён просiць яшчэ малака.
      Мiс Фэлоўз машынальна пацягнулася да бутэлькi, але Хоскiнс схапiў яе за руку.
      - А цяпер, мiс Фэлоўз, перш чым вы зробiце яшчэ хоць адзiн крок, вы павiнны сказаць, застаяцеся вы цi не.
      Мiс Фэлоўз са злосцю вызвалiла руку.
      - А калi я пайду, вы што, не будзеце тады кармiць яго? Я пабуду з iм... пэўны час.
      Яна налiла дзiцяцi малака.
      - Мы маем намер пакiнуць вас тут з хлопчыкам, мiс Фэлоўз, - сказаў Хоскiнс. - Гэта адзiны ўваход у Першую Секцыю Стасiса. Дзверы абавязкова замыкаюцца i ахоўваюцца звонку. Я хацеў бы, каб вы азнаёмiлiся з сiстэмай замка, якi будзе, вядома, адпаведна настроены на адбiткi вашых пальцаў, як ён настроены на адбiткi маiх. Тэрыторыя ўгары (ён узняў позiрк туды, дзе павiнна была быць столь у гэтым лялечным домiку) ахоўваецца таксама, i мы будзем папярэджаны ў любым выпадку, калi тут здарыцца нешта незвычайнае.
      - Вы хочаце сказаць, што я ўвесь час буду знаходзiцца пад наглядам? абурана ўсклiкнула мiс Фэлоўз, раптам успомнiўшы, як яна сама разглядала з балкона ўнутраную частку памяшкання.
      - Ды не, - сур'ёзна запэўнiў яе Хоскiнс, - мы гарантуем, што нiводзiн староннi назiральнiк не будзе сведкам вашага прыватнага жыцця. Усе аб'екты ў выглядзе электронных сiмвалаў перадаюцца вылiчальнай машыне, i толькi яна будзе мець з iмi кантакт. Вам давядзецца правесцi з iм гэтую ноч, мiс Фэлоўз, а таксама ўсе наступныя, да асобага распараджэння. Мы дамо вам некалькi вольных гадзiн днём i нават мажлiвасць самой зрабiць iх расклад паводле вашых асабiстых патрэб.
      Мiс Фэлоўз здзiўлена абвяла позiркам лялечны домiк.
      - А навошта ўсё гэта, доктар Хоскiнс? Хiба хлопчык небяспечны?
      - Ведаеце, мiс Фэлоўз, справа ўся тут у энергii. Ён нiколi не павiнен пакiдаць гэтага памяшкання. Нiколi. Нi на секунду. Нi з якой нагоды, нават калi ад гэтага будзе залежаць яго жыццё. Нават дзеля таго, каб уратаваць ваша жыццё, мiс Фэлоўз. Вы зразумелi мяне?
      Мiс Фэлоўз горда ўскiнула галаву.
      - Я ведаю, што такое загад, доктар Хоскiнс. Медыцынская сястра прывыкла да таго, каб у iмя абавязку ахвяраваць сваёй бяспекаю.
      - Выдатна. Вы заўсёды зможаце прасiгналiзаваць, калi вам што-небудзь спатрэбiцца. I мужчыны пакiнулi Стасiс.
      * * *
      Азiрнуўшыся, мiс Фэлоўз убачыла, што хлопчык, не дакранаючыся да малака, па-ранейшаму не спускае з яе насцярожанага позiрку. Яна паспрабавала жэстамi паказаць яму, як падняць сподак да рота. Ён не пераняў яе прыкладу, аднак на гэты раз, калi яна дакранулася да яго, ён ужо не закрычаў.
      Яго перапуджаныя вочы нi на секунду не пераставалi сачыць за ёй, ловячы кожны яе рух. Яна раптам заўважыла, што iнстынктыўна спрабуе супакоiць яго, паволi наблiжаючы руку да яго валасоў, аднак каб рука яе была ўвесь час у полi зроку. Тым самым яна давала яму зразумець, што ў гэтым жэсце не крыецца нiякая небяспека.
      I ёй удалося пагладзiць яго па галаве.
      - Я хачу паказаць табе, як карыстацца прыбiральняй, - сказала яна. - Як ты лiчыш, ты зможаш гэтаму навучыцца?
      Гаварыла яна вельмi мякка i асцярожна, вельмi добра ўсведамляючы, што ён не зразумее нiводнага слова, аднак спадзеючыся на тое, што сам гук яе голасу супакоiць яго.
      Хлопчык зноў зацмокаў языком.
      - Можна ўзяць цябе за руку? - спыталася яна.
      Яна працягнула яму абедзве рукi i замерла ў чаканнi. Рука дзiцяцi паволi пасунулася насустрач яе руцэ.
      - Правiльна, - крыкнула яна.
      Калi рука хлопчыка была ўжо за нейкi дзюйм ад яе рук, смеласць пакiнула яго, i ён адхапiў сваю руку назад.
      - Ну што ж, - спакойна сказала мiс Фэлоўз, - пазней мы паспрабуем яшчэ раз. Табе не хочацца пасядзець? - яна паляпала рукою па ложку.
      Марудна цягнуўся час, яшчэ больш марудна рухалася выхаванне дзiцяцi. Ёй не ўдалося прывучыць яго нi да прыбiральнi, нi да ложка. Калi хлопчыку вiдавочна захацелася спаць, ён апусцiўся на голую падлогу i хуценька шмыгануў пад ложак. Яна нагнулася, каб зiрнуць на яго, i з цемры на яе ўтаропiлiся два агнiстыя вокi, i яна пачула знаёмае прыцмокванне.
      - Ну, добра, - сказала яна, - калi ты адчуваеш сябе там у большай бяспецы, можаш спаць пад ложкам.
      Яна прыкрыла дзверы спальнi i падалася ў сама вялiкi з трох пакояў, дзе ёй быў падрыхтаваны ложак, над якiм па яе просьбе нацягнулi часовы тэнт.
      "Калi гэтыя дурнi хочуць, каб я тут i начавала, - падумала яна, - яны павiнны павесiць люстэрка, памяняць шафу на больш ёмiстую i абсталяваць асобны туалет".
      * * *
      Яна нiяк не магла заснуць, мiжволi напружвала слых, каб толькi не прапусцiць нiводнага гуку з суседняга пакоя. Яна пераконвала сябе, што дзiця не можа само выбрацца з дому, але, нягледзячы на гэта, яе грызла сумненне. Абсалютна гладкiя сцены былi, безумоўна, вельмi высокiя, але раптам хлопчык лазiць, як малпа. Зрэшты, Хоскiнс запэўнiў яе, што за ўсiм тым, што адбываецца ўнiзе, назiраюць спецыяльныя прыборы.
      Нечакана ёй прыйшла ў галаву новая думка: а што, калi хлопчык усё-такi небяспечны? Небяспечны ў сама лiтаральным сэнсе гэтага слова. Не, Хоскiнс не стаiў бы гэтага ад яе, не пакiнуў бы яе тут адну, калi б...
      Яна паспрабавала пераканаць сябе ў адваротным, унутрана смеючыся са свайго страху. Гэта ж было ўсяго толькi трох-чатырохгадовае дзiця. Аднак, нягледзячы на ўсе намаганнi, ёй не ўдалося абрэзаць яму пазногцi. А што, як ён, калi яна засне, надумаецца напасцi на яе, пусцiць у ход зубы i пазногцi...
      У яе перацяло дыханне. Як дзiўна... Яна пакутлiва напружыла слых, i на гэты раз ёй удалося пачуць нейкi гук. Хлопчык плакаў.
      Не крычаў ад страху цi злосцi, не выў i не скавытаў, а менавiта цiха плакаў, як прыбiтае горам, вельмi няшчаснае адзiнокае дзiця.
      "Нябога", - падумала мiс Фэлоўз, i ўпершыню пасля сустрэчы з iм сэрца яе працяў востры жаль.
      Гэта ж дзiця, дык якое ж, па сутнасцi, значэнне мае форма яго галавы. I гэта не проста дзiця, а дзiця, якое асiрацела як нiводнае дзiця за ўсю гiсторыю чалавецтва. Тысячы гадоў таму назад не толькi памерлi яго бацькi, але незваротна знiкла ўсё, што некалi было яго светам. Груба выхаплены з таго даўняга часу, ён быў цяпер адзiнаю ва ўсiм свеце iстотаю такога роду. Апошняю i адзiнаю.
      Яна адчула, як яе ўсё больш напаўняе глыбокая спагада i сорам за сваю бессардэчнасць. Старанна паправiўшы начную сарочку так, каб яна па мажлiвасцi лепш прыкрыла ёй ногi (ловячы адначасна сябе на зусiм недарэчнай думцы пра тое, што заўтра ж трэба прынесцi сюды халат), яна ўстала з пасцелi i пайшла ў суседнi пакой.
      - Хлопчык мой, хлопчык! - шэптам паклiкала яна.
      Яна была ўжо наважылася сунуць руку пад ложак, але, сцямiўшы, што ён можа ўкусiць яе, вырашыла гэтага не рабiць. Яна запалiла начнiк i адсунула ложак.
      Няшчаснае дзiця, прытулiўшы каленi да падбародка, скруцiлася камячком у кутку, гледзячы на яе заплаканымi, поўнымi страху вачыма.
      У змроку яго знешнасць здалася ёй менш агiднай.
      - Ах ты, бядак, бядак, - сказала яна, асцярожна гладзячы яго па галаве, адчуваючы, як iмгненна напружылася, а потым паступова расслабiлася яго цела. Бедны хлапчук. Можна мне пабыць з табою?
      Яна села побач з iм на падлогу i пачала паволi i рытмiчна гладзiць яго валасы, шчаку, руку, цiха спяваючы пяшчотную песеньку.
      Пачуўшы яе спеў, дзiця падняло галаву, спрабуючы разгледзець пры слабым святле начнiка яе вусны, як бы зацiкавiўшыся гэтым зусiм новым для яго гукам.
      Скарыстаўшы гэта, яна падцягнула яго блiжэй, i пяшчотным, але рашучым рухам ёй удалося паступова наблiзiць яго галаву да свайго пляча. Яна прасунула руку пад яго ногi i не спяшаючыся, плаўна падняла яго сабе на каленi. Зноў i зноў паўтараючы ўсё той жа адзiн нескладаны куплет i не выпускаючы дзiця з рук, яна паволi гайдалася ўзад i ўперад, люляючы яго. Яна паступова супакоiлася, i неўзабаве па яго роўным дыханнi яна зразумела, што дзiця заснула.

  • Страницы:
    1, 2, 3, 4